بدرالسادات علیزاده مقدم - استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

در میان منابع پژوهش در تاریخ اجتماعی، تذکره‌‌ها از جایگاه خاصی برخوردارند. اگرچه تمرکز اصلی تذکره‌‌ها بر شرح حال شاعران و سخنوران است، اطلاعات حاشیه‌ای که در خلال شرح حال‌‌ها به آن اشاره شده، می‌تواند نقش مؤثری در تکمیل و گاه حتی تصحیح اطلاعات منابع تاریخی ایفا کند. در میان تذکره‌های دورۀ صفوی، تذکرۀ نصرآبادی چه به لحاظ تعدد شرح حال‌‌ها و چه به لحاظ حجم اطلاعات حاشیه‌ای و به‌ویژه توجه نویسنده بر سخنورانی از طبقات مختلف جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست. این مقاله که با روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ توصیفی و تحلیلی ساماندهی شده، در پی پاسخ به این سؤال است که تذکرۀ نصرآبادی چه نقشی در تبیین اوضاع اجتماعی دورۀ صفویه ایفا می‌کند؟ یافته‌‌ها مؤید آن است که اگرچه نکات اجتماعی ارائه شده در این اثر به‌صورت حاشیه‌ای و در لابه‌لای شرح حال شاعران و سخنوران این دوره آورده شده است، توجه خاص نویسنده به طبقات مختلف جامعه به‌ویژه عامۀ مردم، سرگرمی‌ها، اعتقادات و آداب و رسوم و چگونگی تعامل اجتماعی گروه‌های مختلف، در کنار نمایاندن آسیب‌‌ها و چالش‌هایی که طبقات مختلف عصر وی با آن مواجه بوده‌اند، این کتاب را به منبعی ارزشمند جهت فهم بیشتر و بهتر جنبه‌های مختلف حیات اجتماعی دورۀ صفویه به‌ویژه اواخر آن بدل ساخته است.

اوضاع اجتماعی, تذکرۀ نصرآبادی, اصفهان, دورۀ صفوی