فاطمه مهرابی - دانشجوی دکتری گروه تاریخ تحلیلی و تطبیقی هنر اسلامی دانشگاه هنر تهران
افسانه قانی - استادیار دانشکده هنر و علوم اسلامی دانشگاه شهر کرد

فالنامۀ طهماسبی از معدود آثار هنری ایرانی است که از کنار هم قرار گرفتن اطلاعات منابع متعدد و ایدئال ایرانی‌ـ اسلامی (شیعی و صوفی) فراهم آمده است. تعدد و تکثر مبادی شکل دهنده به محتوای این کتاب به خلق اثری انجامیده که به لحاظ عناصر دیداری، اثری متکثر و ترکیبی شمرده می‌شود. از آنجا که تخیل هنری عامل اساسی تجلی امر معقول در محسوس است، مطالعۀ چگونگی شکل‌گیری معنا در آثار هنری، از گذر روش‌های مبتنی بر تحلیل تخیل به ‌خوبی میسر می‌شود. یکی از روش‌های تحلیل مبتنی بر تخیل، روش مطرح‌شده توسط ژیلبر دوران است که در این پژوهش برای تحلیل نگاره‌ای از کتاب فالنامۀ طهماسبی به کار رفته است. داده‌های موردنیاز برای این پژوهش از طریق مشاهدۀ تصویر و تجزیۀ آن به اجزا تشکیل‌دهنده‌اش و اطلاعات موردنیاز برای تحلیل آن، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمده و درنهایت، به روش تخیل‌شناسی دوران تجزیه ‌و تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است که هنرمند موردنظر این نوشتار برای به تصویر کشیدن موضوع صحرای محشر از همۀ ساخت‌های دوازده‌گانۀ تبیین­شده توسط دوران استفاده کرده تا مطلوب خود، مضمون جاودانگی را با تأکید بسیار در اثر متجلی کند.

نگارگری, فالنامۀ طهماسبی, تخیل هنری, ساختارهای تخیل, ژیلبر دوران