مهدی پورهاشمی - سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

تکثیر از طریق بذر از سرفصل ­های مهم دانش جنگل‌شناسی است. تولید بذر در بلوط‌ها به‌علت مصرف آن توسط حیوانات و انسان از اهمیت بیشتری برخوردار است. جنگل‌های زاگرس واقع در امتداد سلسله‌ جبال زاگرس در غرب و جنوب ایران پوشیده از گونه‌های مختلف بلوط است و بلوط ایرانی (LindlQuercus brantii.) گونه غالب این جنگل‌ها محسوب می‌شود. از آنجایی‌که توان تولید بذر پایه‌های مختلف بلوط به‌دلیل تفاوت در ساختار ژنتیکی و سایر عوامل تأثیرگذار از قبیل رویشگاه و اقلیم متفاوت است، شناسایی درختان مادری با قدرت بذردهی زیاد از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش، 30 اصله بلوط ایرانی در بخشی از جنگل‌های پلدختر استان لرستان انتخاب شد و به‌مدت 4 سال (1396-1393) با استفاده از روش شمارش تاجی، تولید بذر آن‌ها مطالعه شد. برای درختان نمونه، ویژگی‌های سالم بودن تنه و تاج، بالغ بودن، تک ­پایه بودن، دارا بودن حداقل قطر برابر سینه 15 سانتی‌متر و عدم هم‌پوشانی تاج درختان مجاور مورد توجه قرار گرفت و متغیرهای کمی آن‌ها اندازه‌گیری شد. برای شناسایی درختان مادری از دو معیار استفاده شد که عبارت بودند از درختانی که هرساله تولید بذر داشتند و میانگین تولید بذر آن‌ها بیشتر از میانگین تولید بذر توده جنگلی بود. نتایج نشان داد که میانگین تعداد بذر در درختان تحت مطالعه در طی 4 سال 6/476 است و کمترین و بیشترین بذر تولید شده به‌ترتیب صفر و 5696 بود. همچنین، فقط یک درخت ویژگی‌های درخت مادری را داشت و به‌عنوان درخت مادری شناسایی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که حتی با پایش 3 سال تولید بذر در درختان بلوط ایرانی می‌توان با دقت قابل قبولی درختان مادری را شناسایی کرد. در این مقاله درختان مادری بلوط ایرانی در بخشی از جنگل‌های استان لرستان شناسایی شدند.

Acorn production, Brant`s oak, Good acorn producer, Lorestan province, Zagros forests, استان لرستان, بلوط ایرانی, تولید بذر, جنگل‌های زاگرس, درخت مادری.