ریحان خیاط ماهر - دانشجوی کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، دانشگاه تهران، ایران،
محمد علی آموزگار - دانشیار میکروبیولوژی، دانشگاه تهران، ایران
شیماسادات سیدمهدی - کارشناس ارشد میکروبیولوژی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی
جواد حامدی - دانشیار میکروبیولوژی، دانشگاه تهران، ایران
محمدرضا نقوی - استاد ژنتیک مولکولی گیاهی، دانشگاه تهران، ایران
فرانک فروزان فر - دانشجوی کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، دانشگاه تهران، ایران،
علی محمد لطیفی - استادیار میکروبیولوژی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران

مقدمه: در بین میکروارگانیسم‌های تولیدکننده علف‌کش‌های زیستی، اکتینومیست‌ها از مهم‏ترین میکروارگانیسم‌های مولد هستند. علف‌کش‌های میکروبی برخلاف مواد شیمیایی، مشکلات زیست محیطی ایجاد نمی‌کنند، به همین دلیل امروزه به استفاده از آن‏ها توجه زیادی می‏شود. مواد و روش‏‏ها: 40 نمونه سویه‌های اکتینومیستی از ریزوسفر و فیلوسفر گیاهان جدا شدند. غربال‏گری نخستین روی محیط GAP به‏وسیله دو بذر شاهی و تربچه انجام‏ شد‏. سویه‌هایی که بالای70 درصد‏ اثر مهاری نشان دادند، انتخاب و سوپرناتانت حاصل از رشد آن‌ها در دو محیط مایع GPM وSCD سنجش زیستی شد. سپس استخراج فیتوتوکسین با حلال‌های آلی انجام شد. میزان تولید، قدرت مهارکنندگی عصاره برای 6 سویه برتر و زمان بهینه تولید و طیف اثر فیتوتوکسین سه سویه برتر از این 6 سویه، با استفاده از 10 گیاه علف هرز بررسی شد. نتایج: از بین 457 جدایه، 11 سویه مهار بالای 70 درصد‏ نشان دادند. همه این سویه‌ها به جنس Streptomyces متعلق بودند. 3 سویه PM2-2، TM14-5 وKB2-2 برای بررسی طیف اثر فیتوتوکسین انتخاب شدند. سویه PM2-2 از لحاظ زمان تولید، قدرت مهارکنندگی و طیف اثر نسبت به سایر سویه‌ها برتری داشت. بحث و نتیجه‏گیری: اعضای جنس Streptomyces، تولیدکننده‌های بسیار مناسبی برای تولید فیتوتوکسین‌ها به-شمار می‌روند. تنها فیتوتوکسین‌هایی که به‌طور مستقیم به مرحله تجاری شدن رسیده‌اند توسط اعضای این جنس تولید می‏شوند. مهار رشد بیشتر بذرهای گیاهان مورد آزمون توسط سویه‌های جدا شده در این پژوهش، نشان از توانمندی بسیار بالای فیتوتوکسین آن‌ها دارد. فیتوتوکسین برخی از سویه‌های این پژوهش مانند بیشتر فیتوتوکسین-های تجاری قدرت مهارکنندگی بالا و طیف اثر وسیعی دارند که باعث می‌شود استفاده از آن‌ها از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد.

اکتینومیست, فیتوتوکسین, علف هرز, طیف اثر