آزیتا پورداداشی - دانشجوی دکترا، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
علیرضا معطوفی - استادیار، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
ابراهیم عباسی - دانشیار، گروه مدیریت، دانشکده مدیریت، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
منصور گرکز - دانشیار حسابداری، دانشگاه آزاد واحد گرگان، گرگان، ایران

هدف:با ورود مباحث رفتارشناسی و روان­شناسی بر بستر حرفه حسابداری و حسابرسی حوزه‌های جدیدی از معانی وارد این عرصه گشت و توجه به نقش انسان، انگیزه­ها و رفتارهای او در این حرفه افزایش یافت. تلاش برای شناسایی و تعریف واژه چندوجهی، غیرشفاف و پیچیده «سازمان­یار» موجب شد، هدف این پژوهش ارائه الگوی مفهومی انگیزه­ها و رفتارهای غیراخلاقی سازمان یار حسابرسان مبتنی بر نظریه داده بنیاد باشد. روش:پژوهش حاضر با بهره‌گیری از مصاحبه با 22 خبره حرفه حسابرسی که جزء اعضای هیات علمی رشته­های حسابداری و مدیریت مالی از دانشگاه‌های داخل ایران، حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و مدیران رده­های اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار بودند، با بهره­گیری از روش گلوله برفی و نظریه داده بنیاد انجام پذیرفت. یافته­ها:در این مسیر 124 کد مفهومی، 36 مقوله فرعی، 18 مقوله اصلی و 2 مدل مفهومی استخراج گردید و مولفه­های چون ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های اخلاقی، اعتقادات مذهبی، نگرش، دانش و تخصص، تجربه و مهارت، تفکر منافع­گرا، عدم شفافیت و عدم میل به پاسخگویی شناسایی شد. نتیجه­گیری:نتایج این بررسی نشان داد، انگیزه­ها و رفتارهای غیراخلاقی سازمان­یار حسابرسان از عواملی چون ویژگی­های فردی، جایگاه سازمانی، ویژگی­های حرفه، عوامل درون­سازمانی و عوامل برون­سازمانی نشات می­گیرد. عدم توجه به بروز چنین رفتارهایی کاهش شفافیت و عدم تمایل به پاسخگویی در سطح جامعه را پدیدار می‌سازد. دانش­افزایی:از­یک­سو، تعریف واژه جدید و تازه «سازمان­یار» که پیرامون آن ادبیات و نظریه­ای وجود ندارد و از سو­ی­دیگر، شناسایی چنین ­رفتارهایی در حرفه حسابرسی که خود مزین به آیین رفتارحرفه­ای است؛ ولی تاکنون چنین معانی در آن شکل نگرفته­ است، می­تواند سرآغاز برقراری قوانین و مقررات جدید برای حرفه حسابرسی باشد.  

انگیزه غیراخلاقی, تئوری داده بنیاد, رفتارهای سازمان یار, رفتارهای غیراخلاقی