فرامرز رستگاری - گروه زراعت گرایش اکولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران.
عنایت الله توحیدی نژاد - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران
قاسم محمدی نژاد - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

در مناطق خشک و نیمه‌خشک یکی از راه­های ممکن، جهت دست­­یابی به پایداری تولیدات گیاهی، استفاده بهتر از آب به‌واسطه کاشت گیاهان متحمل به کم­آبی با نیاز آبی کمتر می­باشد. وسمه (Indigofera tinctoria L.) گیاهی فراموش شده و دارویی- صنعتی از خانواده بقولات است که در صنعت برای رنگ‌زایی و در طب سنتی برای درمان تنگی نفس و اسپاسم روده‌ای و نیز برای تقویت رشد مو و ... استفاده می­شود. این آزمایش با هدف بررسی تأثیر تنش کم‌آبی بر عملکرد برگ خشک و بذر و کارایی مصرف آب چهار اکوتیپ وسمه در طی سال­های زراعی 94-1393 و 95-1394، به‌صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان جیرفت استان کرمان اجرا شد. عوامل کرت اصلی و فرعی به‌ترتیب شامل تنش کم‌آبی (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی) و اکوتیپ (جیرفت، رودبار، قلعه گنج و ریگان) بودند. میزان 100 درصد نیاز آبی وسمه 6800 مترمکعب می­باشد. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد برگ خشک وسمه، عملکرد بذر و کارایی مصرف آب بر پایه عملکرد برگ و بذر بود. نتایج نشان داد که تنش 75 (تنش ملایم) و 50 درصد نیاز آبی (تنش شدید) عملکرد برگ خشک را به‌ترتیب 8 و 24 درصد و عملکرد بذر را 16و 59 درصد، نسبت به شاهد، کاهش داد. همچنین تنش ملایم و شدید به‌ترتیب موجب افزایش 22 و 53 درصدی کارایی مصرف آب برگ گردید. کارایی مصرف آب بذر در شرایط تنش ملایم، به‌میزان 10 درصد افزایش یافت. در حالی‌که اعمال تنش شدید، کاهش20 درصدی این پارامتر را به همراه داشت. در شرایط تنش شدید، بیشترین عمکلرد برگ خشک و بذر و نیز کارایی مصرف آب برگ، به‌ترتیب به‌طور میانگین به‌میزان 9/5100 کیلوگرم در هکتار، 75/331 کیلو گرم در هکتار و 24/1 کیلو گرم در مترمکعب مربوط به اکوتیپ­های جیرفت و رودبار بود. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش و نیز با توجه به شرایط اقلیمی گرم و خشک جنوب کرمان و از طرفی، ضرورت تغییر الگوی کشت با محوریت صرفه‌جویی در مصرف آب و برتری ارزش اقتصادی، پیشنهاد می شود اکوتیپ­های جیرفت و رودبار جنوب وسمه را به‌عنوان گیاهی با نیاز آبی پایین در فصل تابستان و بعد از برداشت گندم و محصولات جالیزی کشت نمایند.

تنش خشکی, کارایی مصرف آب بر پایه برگ و بذر, گیاه دارویی