علی اکبر مویدی - ، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
توحید نجفی میرک - بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
غلام حسین احمدی - بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران.
اکبر قندی - بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران.

هدف از این پژوهش تجزیه اثر متقابل ژنوتیپ×محیط بر عملکرد دانه 18 لاین گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) با استفاده از تجزیه مدل اثر اصلی افزایشی و ضرب‌پذیر امی (AMMI) و نیز ارزیابی ژنوتیپ‌ها، محیط و اثر متقابل آنها با استفاده از آماره‌های پایداری و اکووالانس ریک بود. آزمایشات در سه ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرج، نیشابور و کرمانشاه طی سال‌های 96-1394 به مدت دو سال زراعی اجرا شدند. نتایج حاصل از تجزیه امی بر عملکرد دانه نشان داد که اثر اصلی سال و مکان و اثر متقابل آنها با ژنوتیپ و همچنین دو مؤلفه اول اثر متقابل معنی‌دار بودند. نمودار بای‌پلات امی قادر به تفکیک ژنوتیپ‌های پایدار و محیط‌های با قدرت تفکیک بالا از محیط‌های ضعیف بود. نتایج نشان داد که محیط کرج طی هر دو سال زراعی بیشترین نقش را در ایجاد اثر متقابل ژنوتیپ×محیط دارا بود؛ در حالی­که محیط نیشابور طی هر دو سال زراعی پایدارترین محیط بود و کمترین نقش را در ایجاد اثر متقابل ژنوتیپ×محیط داشت. همچنین محیط کرمانشاه طی سال زراعی 96-1395 مشابه کرج و در سال زراعی 95-1394 مشابه محیط نیشابور عمل کرد. بر اساس نتایج، ژنوتیپ‌های 17 و 18 ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها تشخیص داده شدند. همچنین در مجموع، سال‌ها و سه منطقه، ژنوتیپ 16 دارای قدرت پایداری بالا و عملکرد مطلوب در محیط‌های مورد مطالعه بود.

اثر متقابل ژنوتیپ و محیط, پایداری, ژنوتیپ برتر