جلیل شفق کلوانق - دانشگاه تبریز
عادل دلایی میلان - دانشگاه تبریز
سعید زهتاب سلماسی - دانشگاه تبریز
یعقوب راعی - دانشگاه تبریز
سهیلا دست برهان - دانشگاه تبریز

چندکشتی به‌دلیل شباهت ساختاری به اکوسیستم­های طبیعی از نظر تنوع گونه­ای و پایداری زیستی، مورد توجه اکولوژیست­ها قرار گرفته و موجب افزایش تولید، حفظ حاصلخیزی و کنترل فرسایش خاک و بهره­برداری بهینه از منابع محیطی موجود می­شود. از این‌رو، به‌منظور ارزیابی اثر کشت مخلوط بالنگوی شهری (Lallemantia iberica Fischer & C.A. Meyer) و زیره سبز (Cuminum cyminum L.)  بر کنترل علف‌های­هرز و عملکرد بالنگوی شهری، آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به­صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کنترل کامل (a1) و عدم کنترل علف­های هرز (a2) به­عنوان فاکتور اول و سیستم­های مختلف کشت شامل کشت خالص بالنگوی شهری (b1)، کشت خالص زیره سبز (b2) و کشت مخلوط افزایشی با نسبت­های 20% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b3)، 40% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b4) و 60% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b5) به­عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که زیست‌توده علف­های هرز در الگوی کشت 100 به 20 زیره سبز- بالنگوی شهری کم‌تر از کشت خالص بالنگوی شهری بود. بیش‌ترین عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت بالنگوی شهری به کنترل کامل علف­های هرز در کشت خالص اختصاص داشت. عدم کنترل علف­های هرز در کشت مخلوط 100 به 20 زیره سبز- بالنگوی شهری به تولید کم‌ترین زیست‌توده و عملکرد دانه بالنگوی شهری منجر شد و کم‌ترین شاخص برداشت بالنگوی شهری با کشت مخلوط 100 به 40 زیره سبز- بالنگوی شهری در شرایط عدم کنترل علف­های هرز به­دست آمد. نسبت برابری زمین در الگوهای کشت مخلوط بیش‌تر از یک بود. بالاترین نسبت برابری زمین (به‌میزان 4/1) و مجموع ارزش نسبی (به‌میزان 94/0) به کشت مخلوط 100 به 60 زیره سبز- بالنگوی شهری در شرایط عدم کنترل علف­های هرز مربوط بود. کم‌ترین LER و RVT نیز در شرایط عدم کنترل علف­های هرز و در الگوی کشت 100 به 20 زیره سبز- بالنگوی شهری به­دست آمد. پس می­توان گفت که کشت مخلوط افزایشی زیره سبز- بالنگوی شهری، به­ویژه در شرایط عدم کنترل علف­های هرز، نسبت به تک‌کشتی هر یک از دو گیاه برتری داشته و ضمن ایجاد تنوع و پایداری تولید و مهار علف­های هرز مزرعه، کارایی استفاده از زمین را نیز افزایش می­دهد.

بالنگوی شهری, علف هرز, عملکرد, کشت مخلوط, نسبت برابری زمین