شیما ابراهیمی - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی دانشگاه فردوسی مشهد
الهام اخلاقی باقوجری - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی دانشگاه فردوسی مشهد

کشش یک واحد به دلیل حذف یا کوتاه‌شدگی واحد مجاور را کشش جبرانی می‌نامند. این فرایند در بسیاری از گویش‌­ها و زبان­‌ها متداول است. هدف از انجام این پژوهش بررسی فرایند کشش جبرانی در گویش تایبادی در چارچوب نظریه نوین بهینگی است. این گویش را ساکنان شهر تایباد و برخی از روستاهای نزدیک به این شهر که در 225 کیلومتری جنوب­ شرقی مشهد در استان خراسان رضوی واقع شده است، به‌کار می‌برند. داده‌­های حاصل از پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی از 10 گویشور بومی‌زبان و با استفاده از پرسشنامه گرد­اوری شده­‌ا‌ند. با بررسی داده‌­ها در چارچوب نظریه بهینگی، مهم‌­ترین محدودیت‌­های حاکم بر صورت­‌های بهینه گویش تایبادی به لحاظ کشش جبرانی مشخص شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که این فرایند در این گویش در چهار وضعیت به‌وجود می­‌آید. حذف سایشی و انسدادی چاکنایی در دو جایگاه میانی و پایانی و همچنین حذف غلت w موجب کشش واکه مجاور این همخو‌‌‌‌‌ان‌­ها می‌­شود. علاوه براین، در برخی موارد حذف یا کوتاه­شدگی یک واکه می‌تواند منجر به کشش همخوان مجاور یا همان تشدید شود. اگرچه نظریه مورایی به صورت بهتری می‌تواند به توضیح این فرایند بپردازد، اما تمام این موارد بر اساس جداول بهینگی نیز قابل تبیین هستند.

فرایند کشش جبرانی, گویش تایبادی, نظریه بهینگی, فرایند حذف