عباسعلی آهنگر - دانشیار زبانشناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان
سپهر صدیقی نژاد - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان

کُرْتَه از جمله گویش­هایی است که گونه­های آن در شهرستان­های رودبار جنوب و قلعه­گنج در جنوب استان کرمان رواج دارد و از منظر جغرافیای کاربرد زبان، در مرزگاه برخورد گویش رودباری، وابسته به گروه گویش­های بَشکَردی (=بَشاگَردی) و متعلق به خانواده زبان­های ایرانی جنوب غربی، با گویش بلوچی مکرانی از اعضای خانواده زبان­های ایرانی شمال غربی، واقع گردیده است. لذا به درستی می­توان پیش­بینی نمود که گویش مزبور از منظر ویژگی­های زبان­شناختی نقش حلقه اتصال این دو خانواده زبانی را ایفا می کند. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی همزمانی، می­کوشد سازه­های تصریفی موجود در ساختمان فعل واژگانی خودایستا در گونه کُرْتَه رایج در شهرستان قلعه­گنج را توصیف زبان­شناختی نماید. برای این منظور، یک پیکره زبانی از طریق ضبط گفتار آزاد و گفت‌وگوهای 7 گویشور زن و مرد میان‌سال به بالا و بیسواد بومی گردآوری و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد در ساختمان افعال مزبور پانزده سازه تصریفی به کار می­رود که زیر سه عنوان کلی جای می­گیرند: 1- ستاک (گذشته و حال) فعل؛ 2- سازه­های پیش‌فعلی: شامل پیش­بست فعلی (Ɂ)a-، پیشوندهای نفی، نهی، وجه التزامی، وجه امری و واژه­بست­های فاعلی پیش­بستی؛ 3- سازه­های پسْ­فعلی: شامل پسوندهای گذشته­ساز، سببی­ساز، استمرارساز، نشانه صفت مفعولی، فعل ربطی اسنادی، شناسه­های شخصی فاعلی،  واژه­بست­های عامل فاعلی و مفعولی. به علاوه، گویش کُرْتَه در نظام گذشته فعل از ساخت کُنایی دوگانه نیز بهره می­گیرد. 

گویش کُرْتَه, ساختواژه تصریفی, سازه‌های تصریفی فعل, فعل واژگانی, خودایستا