رضا پیشقدم - استاد پیوسته آموزش زبان انگلیسی و استاد وابسته روانشناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
شیما ابراهیمی - استادیار آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

ثبت اطلاعات یادگیری در حافظۀ دانش‌آموزان سندروم داون همواره با مشکل مواجه است. بنابراین، توجه به راهبردهایی که به آنان در پردازش اطلاعات کمک کند، از دغدغه‌های گروه آموزشی مدارس استثنائی است. با توجه به اینکه آگاهی واج‌شناختی نقش مهمی در مهارت خواندن موفق ایفا می‌کند، توجه به آن در مقاطع تحصیلی ابتدایی و به‌ویژه برای کودکان دارای اختلال حائز اهمیت است. در پژوهش حاضر، روش تدریس مبتنی بر الگوی هَیَجامَد معرفی شده است. هَیَجامَد،ناآنان  مفهومی روان‌شناختی و ادغامی از دو واژۀ (هیجان و بسامد) است که به تأثیر هیجانات ناشی از استفادۀ حواس در یادگیری مفاهیم اشاره می‌کند. این مفهوم، متشکل از سه مرحلۀ هیچ‎‌آگاهی، برون‌آگاهی و درون‌آگاهی است که با توجه به درگیری حواس بیشتر در فرایند یادگیری، برای تدریس واج‌ها و واژگان به دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی سندروم داون پیشنهاد شده است. بدین‌منظور، 30 دانش‌آموز سندروم داون از مدارس استثنائی نواحی هفتگانۀ مشهد انتخاب شدند. ابتدا به منظور سنجش حافظۀ شنیداری، دیداری، تشخیص تفاوت‌ها و شباهت‌های واجی و مهارت‌های حرکتی، آزمون آگاهی واج‌شناختی به‌عنوان پیش‌آزمون گرفته شد. پس از آن از میان 15 واژه، 5 کلمه که سطح دانش همۀ دانش‌آموزان نسبت به آنان با پیش‌آزمون صفر تشخیص داده شده، انتخاب و هر کلمه در 5 مرحله به‌صورت شنیداری، دیداری، لمسی‌حرکتی، درونی و جامع بر اساس سطوح هَیَجامَد تدریس شد و آزمون آگاهی واج‌شناختی نیز به‌عنوان پس‌آزمون گرفته شد. مدت زمان پژوهش برای هر دانش‌آموز به‌صورت انفرادی 2 جلسه (60 جلسه به‌طور کلی برای 30 دانش‌آموز) و هر جلسه 60 دقیقه بوده است که در 15 هفته متوالی انجام شده است. نتایج به‌دست‌آمده از آزمونt  نشان داد که استفاده از الگوی تدریس مبتنی بر هَیَجامَد با تقویت محرک‌های شنیداری، دیداری و لمسی‌حرکتی در دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی موجب شده است پردازش اطلاعات در حافظۀ آنان‌ تقویت شده و در نتیجه مهارت آگاهی واج‌شناختی آنان ارتقا یابد. از سوی دیگر، به واسطۀ وجود رابطۀ مستقیم میان آگاهی واج‌شناختی و مهارت خواندن، نتایج وجود تغییر قابل توجه در سرعت خواندن دانش‌آموزان سندروم داون را نیز نشان داده است. از این‌رو، به‌نظر می‌رسد این الگو می‌تواند به یادگیری دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و افزایش سرعت ادراک و پردازش اطلاعات آنان کمک قابل توجهی کند.

هَیَجامَد, آگاهی واج‌شناختی, سندروم داون, خواندن