اکرم خوشدونی فراهانی - دانشگاه پیام نور تهران
علی درزی - دانشگاه تهران
راضیه مهدی بیرقدار - دانشگاه پیام نور
بلقیس روشن - دانشگاه پیام نور

 زبانشناسان خارجی تحت عنوان سنتی «تطابق زمان دستوری» به مطالعه ترتیب زمانی موقعیت‏ها در جملات نقل قول غیرمستقیم می‏پردازند. این ترتیب بیانگر رابطه زمانی است و تقدم، هم‏زمانی، یا تأخر موقعیت را نسبت به زمان جهت‏یابی نشان می‎دهد. مطالعه حاضر در زبان فارسی به بررسی تقدم زمان موقعیت جمله پیرو می‏پردازد آنگاه که موقعیت جمله پایه با زمان دستوری آینده بیان می‎شود. سؤال تحقیق این است که زمان دستوری ماضی بعید در جملات مرکب فارسی چگونه تبیین می‎شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است وداده ‏‏ها جملاتی از زبان فارسی معیار هستند که با شم زبانی نویسندگان انتخاب و ارزیابی شده‏ اند. با به کارگیری چارچوب نظری دکلرک (۱۹۹۱ الف)، و معنی ‏شناسی و کاربردشناسی حاصل از قوانین محاوره گرایس (۱۹۷۵)  فرضیۀ مناسبی برای پاسخ به سؤال تحقیق فراهم می‏شود. مطابق فرضیه تحقیق، به شرط دیرشی بودن، آغاز موقعیت جملۀ پایه با زمان دستوری آینده می‏تواند نسبت به بقیۀ آن، گذشته تعبیر شود. این زمان گذشته، زمان جهت ‏یابی لازم برای ماضی بعید را فراهم می‎سازد. بنابراین، تقدم در دامنۀ آینده در حالت بی‏نشان با زمان‏های دستوری گذشته یا ماضی نقلی و در حالت نشاندار با زمان دستوری ماضی بعید بیان می‏شود.   

کلید‏واژه‏ها: زمان دستوری شبه مطلق, زمان دستوری نسبی, تقدم, ماضی نقلی, ماضی بعید