جهانبخش ثواقب - استاد تاریخ، دانشگاه لرستان، ایران
پرستو مظفری - دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، گروه تاریخ دانشگاه لرستان

مقارن سدﮤ دوازدهم قمری/هیجدهم میلادی، در تلاقی دو امپراتوری عثمانی و ایران، حکومت‌های محلی بابان و اردلان قرار گرفته بودند. برخلاف وابستگی سیاسی بنی‌اردلان به دولت مرکزی ایران، حکمرانان بابان مطیع امپراتوری عثمانی بودند. این دو حکومت محلی به‌واﺳﻄﮥ قرب هم‌جواری و ریشه‌های قومی و مذهبی و عقیدتی، وجه‌های مشترکی داشتند. با وجود این پیوستگی‌ها، آنها در نقش نمایندگان دولت مرکزی، در مرزهای غربی با هم رقابت می‌کردند. بخشی از این رقابت‌ها اختلافات ارضی و سیاسی آنها بود. حکام بابان و اردلان در دوره‌های حاکمیت سیاسی‌شان، برای دستیابی به اهداف خود، همواره با هم کشمکش‌هایی داشتند و بارها قلمرو یکدیگر را آماج تهاجم می‌کردند. در این پژوهش، با هدف بررسی تحرک‌های سیاسی و نظامی حکام بابان در کردستان ایران، به شیوه توصیفی‌تحلیلی، پیامدهای این اقدامات تبیین شده است؛ همچنین درباره چگونگی عملکرد حکومت مرکزی ایران در برابر حوادث پیش‌آمده توضیح داده شده است. یاﻓﺘﮥ پژوهش نشان می‌دهد روابط بین دو خاندان بابان و اردلان، همیشه در حمایت از منافع حکومت مرکزی و متبوع خود نبوده و گاه اختلافات داخلی خودِ حکام محلی و نیز اختلافات آنان با مرکز، بر روابط این دو خاندان تأثیر گذاشته است؛ همچنین پیرو سیاست‌های خارجی، دولت‌های مرکزی در امور آنها دخالت می‌کردند.

بابان, اردلان, کردستان ایران, صفویه, افشاریه, زندیه, عثمانی