محمدحسین متینجو - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی و مدیریت منابع آب، دانشکده عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
حسین علیزاده - استادیار گروه آب و محیط زیست، دانشکده عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

بازار آب پاسخی به افزایش تقاضا در برابر عرضه محدود آب است که به تخصیص مجدد و بهینه آب در یک منطقه می‌پردازد. بازارهای آب به دو نوع رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شوند که هر یک دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هست و در بسیاری از نقاط دنیا، در حال فعالیت است. این تحقیق، به دنبال بررسی این پرسش است که تا چه حدی یک بازار غیررسمی می‌تواند بر تخصیص بهینه آب و عملکرد زارعین و باغداران تأثیرگذار باشد و در ادامه عملکرد بازار غیررسمی منطقه‌ی موردمطالعه، با مکانیسم یک بازار رسمیِ فرضی مقایسه شده ‌است. نتایج حاصل از تحقیق مبین آن است که براثر وجود بازار غیررسمی در منطقه و گسترش روابط تعاملی بین زارعین و باغداران، میانگین تعداد افرادی که قادر به تأمین کامل نیاز آبی خود نبوده‌اند، از 88 نفر به 55 نفر در سال، کاهش‌یافته است. همچنین، این نتیجه به دست آمد که با رفع برخی چالش‌ها و مهیاسازی محیطی تعاملی برای زارعین و باغداران، یک بازار غیررسمی آب می‌تواند، بدون نیاز به تبدیل‌شدن به یک بازار رسمی، عملکردی نزدیک به 80 درصد یک بازار رسمی را داشته‌ باشد. این مسئله بیانگر اهمیت والای بازارهای آب غیررسمی است. عدم کاهش سطح زیر کشت به شکل چشم‌گیر، در مواقع کاهش بارش سالیانه، به‌واسطه‌ی وجود بازار آب، از دیگر نتایج به‌دست‌آمده در این تحقیق است.

بازار آب رسمی و غیررسمی, سطح ‌زیر کشت, مدل تعاملی, مدل عامل‌بنیان, منطقه مجن