جلال یاراحمدی - دانشجوی دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
سید مجید میرلطیفی - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
علی شمسالدینی - استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مجید دلاور - استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تبخیر-تعرق به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های بیلان آب، نقش مهمی در توزیع مکانی و زمانی آب در دسترس دارد. به­دلیل محدودیت‌های اندازه‌گیری زمینی تبخیر-تعرق‌ واقعی در مقیاس حوضه، روش‌های مختلفی مبتنی بر اطلاعات سنجش از دور و مدل­های هیدرولوژیکی برای برآورد این مؤلفه بیلان آب توسعه یافته است. هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان دقت داده‌های تبخیر-تعرق واقعی مدل­های پایگاه جهانی MOD16،MYD16  وSSEBOP  برای مقیاس‌های زمانی ماهانه و فصلی در اراضی با کاربری مختلف در شرایط سال‌های تر، خشک و نرمال در سطح حوضه بزرگ سد کرخه است. برای این منظور، ابتدا مدل هیدرلوژیکی SWAT بر مبنای اطلاعات جریان پایه و آبدهی ایستگاه‌های هیدرومتری و تغییرات حجم آبخوان‌های واقع در سطح حوضه کرخه واسنجی و اعتبارسنجی شد. پس از اطمینان از دقت عملکرد مدل، در برآورد مؤلفه‌های بیلان آب در سطح حوضه مورد مطالعه، از مقادیر تبخیر-تعرق واقعی شبیه‌سازی شده این مدل برای ارزیابی زمانی-مکانی دقت داده‌های تبخیر-تعرق واقعی مدل­های پایگاه‌های جهانی بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که هر سه مدل، مقادیر تبخیر-تعرق واقعی برآورد شده را با اختلاف معنی‌داری نسبت به نتایج مدل SWAT کمتر برآورد می‌کنند. به‌طوری­ که مقادیر RMSE و MBE به­ترتیب از 15 تا 74/21 و 93/15- تا 19/8- میلی‌متر در مقیاس ماهانه و از 17/40 تا 32/59 و 74/47- تا 36/19- میلی‌متر در مقیاس فصلی در سطح حوضه متغیر بود. هم‌خوانی بین نتایج داده‌های تبخیر-تعرق واقعی مدل­های پایگاه‌های جهانی با مقادیر شبیه‌سازی شده مدل SWAT در سال کم بارش در مقایسه با سال‌های پر بارش و نرمال کمتر است. اگر چه نتایج مدل SSEBOP دارای خطای کمتری در مقایسه با مقادیر خروجی مدل SWAT بود، اما روند تغییرات زمانی تبخیر-تعرق واقعی مدل­های MOD16 و MYD16، هم­خوانی بیشتری با سری ‌زمانی داده‌های مدلSWAT داشت. همچنین نتایج نشان داد، در زیرحوضه‌های با کاربری غالب کشاورزی، مدل SSEBOP و در زیرحوضه‌های با کاربری جنگل و مرتع، مدل­های MYD16 و MOD16 از خطای کمتری، برخوردار هستند.

بیلان آب, MOD16, MYD16, SSEBOP, SWAT