رامین پاپی - کارشناسارشد سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سعید حمزه - استادیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مسعود سلیمانی - کارشناسارشد سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

در چند دهه گذشته وقوع تغییرات اقلیم و به تبع آن، کاهش نزولات جوی و نیز افزایش جمعیت در مناطق مختلف کشور باعث افزایش تقاضای آب برای مصارف گوناگون نظیر آشامیدن، کشاورزی، صنعتی و غیره شده که این مهم سبب روی ­آوردن به بهره‌­­­­برداری بی­رویه از منابع آب زیرزمینی و افت شدید آن شده است. تکنیک تغذیه مصنوعی به‌­عنوان روشی برای جبران کسری حجم آب­­­­‌های زیرزمینی به‌­ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک مورد استفاده قرار می­‌گیرد. مکان­‌یابی مناطق مناسب قبل از انجام عملیات تغذیه مصنوعی می­‌تواند سبب بهبود بازده طرح و نتیجه‌­بخش بودن آن شود. با نظر به معضلات موجود در ارتباط با کاهش منابع آب زیرزمینی در استان تهران، به‌­دلیل افزایش روزافزون جمعیت و گسترش صنعت و کشاورزی، این مطالعه به شناسایی و پهنه‌­بندی مناطق مناسب برای تغذیه مصنوعی آب­‌های زیرزمینی در استان تهران پرداخته است. سامانه اطلاعات جغرافیایی می­‌تواند در تعیین مناطق مناسب برای تغذیه مصنوعی با دقت بیشتر و زمان کمتر نتایج بهتری ارائه دهد. بدین‌منظور، در پژوهش حاضر از تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش Fuzzy AHP برای وزن­دهی و تلفیق معیارهای موثر در تغذیه مصنوعی نظیر عمق و تغییرات تراز آب زیرزمینی، بارش، تراکم زهکشی، ارتفاع و شیب زمین، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، خصوصیات زمین‌­شناسی و کاربری اراضی استفاده شده است. پس از بررسی نظرات کارشناسان پیرامون مقایسه دودویی معیارها و تعیین ارجحیت آن­‌ها نسبت به یکدیگر مطابق با روش AHP، خصوصیات هیدرولوژیکی به­‌عنوان موثرترین معیار در رابطه با هدف پژوهش شناسایی شدند. نتایج به‌­دست آمده حاکی از آن است که 6.2 درصد از مساحت کل منطقه برای اجرای طرح تغذیه مصنوعی آب­‌های زیرزمینی بسیار مناسب و 15.75 درصد مناسب است. مناطق بسیار مناسب عمدتا در قسمت‌­های شرقی استان قرار گرفته‌­اند که دارای سازندهای زمین­‌شناسی مناسب، فاصله کم تا رودخانه، کاربری غالب مرتعی و کشاورزی هستند و همچنین، سطح عمق آب زیرزمینی در آن­‌ها بسیار پایین بوده و روند نزولی داشته است.

پهنه‌بندی, تحلیل سلسله مراتبی, سامانه اطلاعات جغرافیایی, منابع آب, مناطق خشک و نیمه‌خشک