کرامت الله زیاری - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
حسین حاتمی نژاد - دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
نعیمه ترکمن نیا - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران

مفهوم رشد هوشمند شهری راهکاری است در برابر گسترش افقی یا رشد اسپرال‏گونة شهر که در نیم قرن اخیر الگوی رشد جهانی شهرها بوده است. رشد هوشمند در مخالفت با گسترش افقی در بخش مرکزی شهر بر عواملی مانند باززنده‏سازی محلات، توسعة درونی، کاهش فواصل بین محل کار و زندگی، کاهش آلودگی‏های زیست‏محیطی، افزایش کاربرد حمل و نقل عمومی، و حداکثر دسترسی به خدمات شهری و ... تأکید می‏کند. در حال حاضر، منطقة 6 تهران، به‏عنوان بخش مرکزی شهر، با چالش‏های آلودگی زیست‏محیطی، کم‏رنگ‏شدن هویت محله‏ای، افت جمعیت ساکن، و... روبه‏روست. بنابراین، در این تحقیق اصول رشد هوشمند برای کاهش مشکلات موجود و افزایش کارایی منطقه مناسب دیده شد. هدف از این تحقیق نخست سنجش درجة فشردگی/پراکنش منطقة 6 تهران و سپس تحلیل و تطبیق 6 شاخص رویکرد رشد هوشمند شهری (تراکم، کاربری ترکیبی، حمل و نقل عمومی، فضاهای سبز و باز، بازسازی بافت قدیمی، و حس تعلق مکان) با استفاده از روش سلسله‏مراتبی (AHP) بوده است. ماهیت این تحقیق کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از محاسبات کمّی و روش میدانی و اسنادی استفاده شده است. جامعة آماری ساکنان منطقة 6 است. با استفاده از فرمول کوکران، 160پرسش‏نامه برای ساکنان و 30 پرسش‏نامه برای کارشناسان تهیه و گردآوری شد. یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد فرم کالبدی منطقة 6 تهران فشرده است و در سنجش تطبیقی 6 شاخص انتخاب‏شدهناحیة 3 منطقه با فاصلة نسبتاً زیاد ناحیة سازگارتر با شاخص‏های رشد هوشمند شهری شناخته شد. سرانجام، راهکارهایی برای سازگاری بیشتر سایر نواحی منطقه پیشنهاد شد.

رشد هوشمند شهری, روش سلسله‏مراتبی (AHP), شاخص, منطقة 6 تهران