فریده آفرین - استادیارگروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان. (نویسنده مسئول)
مسعود حیدرخانی - کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان.
اصغر فهیمی فر - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

در این مقاله، عنصر مسلط در فیلم «ماهی و گربۀ» (1392) ساخته شهرام مکری با توجه به نظریات فرمالیست‌های روسی بررسی شده است. بدین‌منظور از مفهوم پیشنهادی یاکوبسن یعنی «عنصر مسلط» و سپس از نظرات نئوفرمالیست­ها استفاده کرده و آن را برای تعین‌بخشی به معنا بسط داده‌ایم. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و در آن، از «توصیف همبستگی» برای تحلیل ارتباط میان خرده‌روایت‌ها و «رنگ» برای دستیابی به سطوحی از معنا استفاده شده است. تجزیۀ فیلم به نماها و تحلیل آنها در فیلم «ماهی و گربه»  ما را به این نتیجه می‌رساند که رنگ قرمز، به‌عنوان یکی از مهمترین عناصر مسلط، نقش تعیین‌کننده‌ای در معنای نهایی این فیلم دارد. این عنصر، نه‌تنها بر سایر سازه‌ها و عناصر زیباشناختی، تأثیرگذار است، بلکه بین خرده‌روایت‌های فیلم- با دو انشعاب روایی در پیرنگ- هماهنگی و اتحاد برقرار می‌کند. بدین ترتیب، رنگ قرمز به واسطۀ طرح‌واره‌های تصویری در برهمکنش با سایر عناصر، مخاطب را به‌سوی معنای نهایی فیلم سوق می‌دهد. این رنگ علاوه بر تعلق به موارد ارجاعی در جهان، با توجه به ارتباط با عناصر معمایی تعلیق و هیجان، ترس و انتظار حادثۀ ناگوار را نیزالقا می‌کند.

فرمالیسم, نئوفرمالیسم, عنصر مسلط, فیلم «ماهی و گربه»