مینا اختیاری - MSc Student, Urmia University, Urmia, Iran
بابک عبدالهی مندولکانی - Associate Prof, Urmia University, Urmia, Iran

به منظور بررسی اثر تنش کمبود روی (Zn) بر بیان ژن­های رمزکننده فاکتورهای رونویسی bZIP4، bZIP79 و bZIP97 در ارقام روی-کارا و روی-ناکارا گندم نان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه اجرا شد. ارقام گندم بیات (روی-کارا) و هیرمند (روی-ناکارا) در شرایط کمبود روی خاک و کفایت آن کشت و بیان ژن­های رمز کننده این سه فاکتور رونویسی در برگ و ریشه ارقام در دو مرحله؛ آغاز رشد طولی ساقه اصلی (رویشی) و 30 درصد ظهور سنبله (زایشی) با روش واکنش زنجیره­ای پلیمراز در زمان واقعی (Real time PCR) اندازه­گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برهمکنش رقم در اندام در مرحله نمونه‌برداری بر بیان هر سه ژن معنی­دار بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بیشترین میزان افزایش بیان ژن bZIP4 (بیش از 65 برابر شاهد) در شرایط کمبود روی، در برگ رقم بیات (روی-کارا) در مرحله زایشی مشاهده شد. بیشترین میزان افزایش بیان ژن­های bZIP79  و bZIP97 (به ترتیب بیش از 31 و 60 برابر شاهد) در شرایط کمبود روی، در ریشه رقم بیات (روی-کارا) در مرحله زایشی مشاهده شد. در مرحله رویشی تفاوت معنی‌داری بین ارقام روی-کارا و روی-ناکارا از لحاظ میزان بیان ژن­ها مشاهده نشد. با توجه به افزایش بیان معنی­دار ژن­های رمزکننده هر سه فاکتور رونویسی در شرایط کمبود روی در مرحله زایشی نسبت به مرحله رویشی، به نظر می­رسد که رونوشت برداری ژن­های رمزکننده ناقل‌های دخیل در جذب و انتقال روی (ژن­های ZIP) در گندم نان، در انتهای دوره رشد گیاه فعال می­شوند. همچنین با توجه به افزایش بیان معنی­دار ژن bZIP4 در برگ و ژن‌های bZIP79  و bZIP97 در ریشه، احتمالا وظیفه اصلی ژن bZIP4 فعال­سازی ناقل‌های دخیل در انتقال روی در داخل گیاه و ژن­های  bZIP79  وbZIP97  فعال­سازی ناقل‌های دخیل در جذب روی از خاک در شرایط کمبود روی می­باشد. 

Bread wheat, bZIP transcription factor, Gene expression, Real time PCR and Zn deficiency, بیان ژن, فاکتور رونویسی bZIP, کمبود روی, گندم نان و واکنش زنجیره‌ای پلیمراز در زمان واقعی