حبیباله قزوینی - Associate Prof., Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
محسن سرهنگی - Research Officer, Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
فرزاد افشاری - Professor, Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

زنگ قهوه‌ای (Puccinia triticina) و زنگ زرد (Puccinia striiformis) از مهم­ترین و رایج­ترین بیماری­های گندم در اغلب کشورهای جهان محسوب شده و نقش چشمگیری در کاهش محصول گندم دارند. انتقال ژن­های مقاومت به  ارقام گندم یکی از مؤثرترین و اقتصادی‌ترین روش‌های مبارزه با این بیماری­ها است. یکی از ژن­هایی که باعث القای مقاومت و پایداری مقاومت گیاه نسبت به زنگ قهوه­ای و زرد گندم می­شود، ژن Lr34/Yr18 است. در سال­های اخیر نشانگرهای مولکولی متعددی که با ژن Lr34/Yr18 پیوستگی نزدیکی دارند، شناسایی شده­اند. در این تحقیق، حضور ژن Lr34/Yr18 در 85 رقم و لاین امیدبخش گندم کشور در ارزیابی مزرعه ای و همچنین با استفاده از نشانگرهای مولکولی جدید مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی ژنوتیپ‌های گندم نسبت به عامل بیماری‌های زنگ زرد و زنگ قهوه‌ای به صورت مشاهده‌ای در سال 1393به ترتیب در خزانه بیماری‌های بخش تحقیقات غلات کرج و ایستگاه گلستان اهواز انجام شد و ارقام و لاین های مورد بررسی به‌صورت مصنوعی آلوده‌سازی شدند. نتایج بررسی‌های مولکولی نشان داد که سه نشانگر جدید caSNP4،caSNP12  وCssfr1 ، دقت بیشتری نسبت به نشانگر  csLV34در تشخیص ژن Lr34/Yr18 دارند و به راحتی می‌توان از آنها در آزمایشگاه­هایی با امکانات محدود استفاده کرد. بر اساس نتایج حاصل از نشانگرهای caSNP4 وcaSNP12، از مجموع 85 ژنوتیپ گندم مورد بررسی در این تحقیق، آلل­های پیوسته با ژن Lr34/Yr18 در 18 ژنوتیپ مشاهده شدند. مقایسه نتایج ارزیابی مزرعه­ای با آزمایشات مولکولی نشان داد که اکثر ژنوتیپ‌های واجد ژن Lr34 دارای واکنش­های از نوع مقاوم و نیمه مقاوم تا نیمه حساس با شدت کم نسبت به زنگ قهوه­ای و زنگ زرد بودند.

Adult plant resistance, Codominant marker, Marker assisted selection, Molecular breeding and Wheat., به‌نژادی مولکولی, بیماری زنگ, گزینش به کمک نشانگر, گندم, مقاومت گیاه بالغ و نشانگر هم بارز.