مریم زارع حسن آبادی - دانشگاه فردوسی مشهد
علی گنجعلی - فردوسی مشهد
مهرداد لاهوتی - دانشگاه فردوسی مشهد
نسرین مشتاقی - دانشگاه فردوسی مشهد

ریحان(Ocimum basilicum L.)  حاوی مقادیر بالایی از ترکیبات فنلی و ترکیبات فعال زیستی با نقش آنتی‌اکسیدانی است. سیستم کشت ریشه‌ مویین˓ روشی مناسب برای تولید ترکیبات ثانویه دارویی می‌باشد. جهت بررسی توانایی سویه‌های باکتری Agrobacterium rhizogenes در القای ریشه مویین و تولید متابولیت­های ثانویه˓ گیاهچه­های ریحان در محیط کشت MS2/1 کشت شدند. پس از 45 روز˓ ریزنمونه‌های برگ˓ ساقه و نواحی گره توسط چهار سویه باکتری (ATCC-15834, A4, MSU, R1000) تلقیح شدند و ریشه مویین را در زمان‌های متفاوت القاء کردند. پس از 14 روز˓ریشه‌های مویین تنها در نواحی گره ظاهر شدند ولی ریزنمونه‌های برگ و ساقه پاسخی به تلقیح نشان ندادند. ریشه­های تولید شده به محیط MS مایع منتقل شدند و پس از 60 روز˓ ویژگی‌های رشد و میزان فنل کل بررسی گردید. DNA‌ ژنومی از ریشه‌های مویین و غیرمویین استخراج و ماهیت القای ریشه­های مویین با استفاده از آغازگرهای اختصاصی ژن rol C در واکنش زنجیره­ای پلیمراز (PCR) تایید شد. درصد القای ریشه مویین به طور معنی‌داری تحت تاثیر سویه باکتری قرار داشت. بالاترین درصد القای ریشه (1/68 درصد)˓ بیشترین تعداد ریشه مویین در هر ریزنمونه (8/4 عدد) و بیشترین طول ریشه (8/1 سانتی‌متر) به سویه ATCC-15834 تعلق داشت. بالاترین وزن خشک (2/103 میلی‌گرم) و میزان فنل کل (312 میلی­گرم گالیک­اسید بر گرم ماده خشک) به همین سویه مربوط بود که افزایش 6/4 برابری نسبت به شاهد غیرمویین داشت. نتایج این مطالعه نشان داد که سویه ATCC-15834 را می­توان به عنوان یک سویه موثر در القا و رشد ریشه‌‎های مویین و نیز تولید متابولیت ثانویه در ریحان معرفی کرد.

آگروباکتریوم رایزوژنز, ریحان, ریشه مویین, فنل کل