سیده مونس خلیلی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تهران
مجتبی نیک زاد - دانشجوی دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

طالبان متشکل از افرادی است که منشأ اصلی آن ها، مدارس مذهبی پاکستان بوده و عمدتاً از بین قبایل پشتون یارگیری نموده اند و به کمک سازمان اطلاعات ارتش پاکستان ISI، تحت نام تأمین امنیت و ثبات و از بین بردن پی بند و باری های موجود در حکومت مجاهدین برخاستند. قیام طالبان که از ظهورشان در تابستان 1373ه. ش 1994 میلادی تا فتح کابل تنها دو سال به طول انجامید، مهم ترین جابجایی قدرت ها در تاریخ معاصر افغانستان از زمان سلطه شوری در سال 1979 میلادی به شمار می آید. مقاله حاضر به نقش قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در رشد و تکوین این گروه اذعان دارد. بررسی این موضوع بدان علت حائز اهمیت است که طالبان از پیچیده ترین نیروهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی کشور به شمار می روند که به عنوان پدیده ای بنیادگرا درباره آنها کمتر گرفته و شنیده شده است و هم اکنون امنیت داخلی افغانستان، امنیت منطقه ای و بین المللی را تهدید می کنند. در این مقاله برای تبیین دقیق تر موضوع عوامل داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای موثر در ایجاد و رشد این گروه با بهره گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مقاله نشان می دهد که موقعیت خاص جغرافیایی و به ویژه وضعیت نامساعد سیاسی، اجتماعی اقتصادی و فرهنگی افغانستان از مهم ترین عوامل در تکوین پدیده طالبان محسوب می شوند. افزون بر آن طالبان همچنان به عنوان ابزاری راهبردی مورد حمایت آی اس آی قرار دارند. ایجاد مدارس مذهبی و رشد افکار رادیکالیستی با حمله شوروی به کشور به همراه حمایت های مالی عربستان و سعودی از گروه های افراطی وتزریق ایدئولوژی وهابیت درذهن جوانان سنی افعان وپاکستان تأثیری تعیین کننده در رشد و گسترش روزافزون افراط گرایی داشته است. از سوی دیگر حضور غرب و در رأس آن ایالات متحده در افغانستان به بهانه جنگ به راهبردی و مقابله با طالبان موجد ادامه رویکردهای خشونت آمیز در منطقه شده است.

طالبان، افغانستان، پاکستان، قدرت های منطقه ای و جهان