آرزو معظم - کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، اهواز، خوزستان
مهدی کیان مهر - فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی اندیمشک، اندیمشک، خوزستان

ساقط كردن حقّى كه انسان بر ذمة ديگرى دارد، ابراء ناميده مى شود. بدون موجب نيز به معناي بدون دليل و سبب مي باشد. بر اين اساس ابراء بدون موجب عبارت است از ساقط كردن بدون سبب حقّى كه انسان بر ذمة ديگرى دارد. افزون بر اين، سياق سلوك با اين موقع، از مقال هاي خطير حقوق خصوصي مي باشد. در متون حقوقي ايران عرضه اي جامع و مبرهن از ابراي بدون موجب براي باز شناخته شدن وجود ندارد. لذا فراروي قوانين مسبق، مقررات موخر، ايضاً به جاي اين كه ابراي بدون موجب را تشريح و فرجام مصاديق آن تشخص يافته گردد، مصاديق را احصا نموده و عاقبت تعريف آن مسجل گرديد. عليهذا اين اسلوب از تعريف كه به طرز مصداق شهير است، مطلوب اهل علم بوده و معتنابه مي باشد. بنابراين ماهيت ابراء بدون موجب در فقه و حقوق ايران تعريف نگرديده است ولي با تتبع در متون فقهي و حقوقى در بسيارى مسائل از اين مسئله بحث مىشود كه آيا صاحب حق مىتواند قبل از تحقق تلف يا پديد آمدن سبب ضمان كسى را ابراء كند؟ اين نوع از ابراء، ابراء قبل از تلف و يا قبل از پديد آمدن سبب ضمان مىباشند. نوع ضمان در اين موارد، ضمان نفس و گاهى ضمان مال مي باشد. بر اين اساس انواع ابراء بدون موجب عبارتند از: 1. ابراى ضمان معاوضه قبل از تلف . شدن مال. 2. ابراء ضمان غرامت قبل از تلف عين. 3. ابراى مضمونٌ عنه توسط ضامن قبل از پرداخت بدهى به مالك. 4ابراى پزشك و دامپزشك قبل از درمان. 5. ابراى معلم قبل از تعليم. لذا نگارنده قصد دارد علاوه بر ارائه مفهوم ابراء بدون موجب و بيان شرايط آنها، ادله ي صحت و عدم صحت ابراء بدون موجب را تبيين كرده و از رهگذر اين بررسي، مصاديق ابراء بدون موجب مشخص مي گردد.

ابراء، ابراء بدون موجب، ابراء قبل از ضمان و اشتغال ذمه، ابراء ما لم یجب