محمد معتمدی - Islamic Azad University
پرویز صفری - tabriz University

تنش کم‌آبی یکی از مهمترین عوامل کاهش تولید محصول گندم است و شناخت ساختار ژنتیکی و نوع عمل ژن‌های کنترل‌کننده عملکرد دانه در شرایط تنش برای طراحی روش اصلاحی ضروری است. در این مطالعه از یک طرح تلاقی نیمه دی­آلل (روش دوم گریفینگ) 9 × 9 برای مطالعه ساختار ژنتیکی عملکرد دانه گندم در شرایط تنش و غیرتنش استفاده شد. تجزیه ترکیب­پذیری به روش دوم گریفینگ برای هر دو سطح تنش و غیرتنش معنی­داری واریانس­های GCA و SCA را نشان داد که نشان دهنده کنترل عملکرد دانه توسط اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژن­ها می‌باشد. نتایج تجزیه ترکیب­پذیری نشان داد که در میان والدین، ارقام قدس و بم بیشترین GCA را برای عملکرد دانه داشتند و بهترین تلاقی­ها، ارگ × قدس، نوید × مغان، بم × الوند (در هر دو سطح رژیم آبیاری) و بم × قدس (در شرایط تنش) بودند. از تجزیه بای‌پلات داده­های دی­آلل برای نمایش GCA و SCA والدها، تعیین گروه­های هتروتیک و بهترین تلاقی­ها استفاده شد. به طور کلی با توجه به نتایج کسب شده، ارقام بم، قدس و ارگ علاوه بر تحمل به تنش و حفظ عملکرد در شرایط تنش خشکی، توانایی انتقال این ویژگی­ها به هیبریدها را نیز داشتند و از آن­ها می­توان در برنامه­های اصلاحی برای بهبود تحمل به تنش استفاده کرد.

Diallel, General Combining Ability, Specific Combining Ability, Water deficit stress, Wheat, ترکیب‌پذیری عمومی, ترکیب‌پذیری خصوصی, دی‌آلل, تنش کم‌آبی, گندم