مهرداد حنیفهئی - دانشگاه تربیت مدرس
حمید دهقانی - دانشگاه تربیت مدرس
مصطفی خدادادی - دانشگاه تربیت مدرس

تنش خشکی یکی از عمده‌ترین خطرات جهانی است که تولید محصول گیاهان زراعی از جمله گشنیز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به منظور بررسی توارث پذیری و نحوه عمل ژن برای صفات کمی مهم در گشنیز در سه شرایط آبیاری معمولی (WW)، تنش ملایم (MWS) و تنش شدید (SWS)، تلاقی بین دو ژنوتیپ TN-59-158 (والد حساس) و TN-59-230 (والد متحمل) انجام گرفت. والدین و نتاج حاصله از تلاقی سه‌جانبه تغییر یافته در شرایط مزرعه و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. تفکیک اثرات اپیستازی به اجزای تشکیل دهنده آن نشان داد که اپیستازی نوع [i] برای صفات تعداد روز تا 50% گل­دهی و وزن هزار میوه در تیمار‌های آبیاری WW و MWS، تعداد روز تا برداشت، عملکرد میوه در بوته و RWC در تیمار‌های آبیاری MWS و SWS و صفات شاخص برداشت و میزان اسانس میوه در تیمار‌های آبیاری WW، MWS و SWS نقش داشت. همچنین صفات تعداد روز تا برداشت و عملکرد میوه در بوته در تیمار آبیاری معمولی تحت تاثیر اپیستازی نوع [j + l] بودند. مقدار اثرات افزایشی در همه صفات به جزء تعداد روز تا برداشت در شرایط آبیاری معمولی بزرگتر از اثرات غالبیت بودند و نسبت غالبیت برای آن‌ها کمتر از یک بود که حاکی از غالبیت نسبی ژن‌های عمل کننده در ارتباط با این صفات بود. بیشترین و کمترین میزان وراثت‌پذیری خصوصی به ترتیب مربوط به صفات میزان اسانس میوه و شاخص برداشت (به ترتیب 65/0 و 03/0) بود.

Additive, Dominance, Epistasis, Heritability, Triple test cross, اپیستازی, افزایشی, غالبیت, وراثت‌پذیری, آزمون تلاقی سه‌جانبه