محسن آرمین - استادیار، گروه مهندسی منابع طبیعی (آبخیزداری) دانشگاه یاسوج
افسانه خیری - دانشجوی دوره دکتری جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی) دانشگاه شهید بهشتی

موفقیت سیستم های استحصال آب باران به مقدار زیادی بستگی به شناسایی معیارها و روش های دقیق بررسی مناطق مناسب و طراحی فنی آنها دارد. بنابراین هدف اصلی این تحقیق بررسی روش های انتخاب مناطق مناسب برای اجرای تکنیک های استحصال آب باران در مناطق خشک و نیمه خشک با تجمیع همه روش ها و معیارهای توسعه داده شده در سه دهه اخیر است. نتایج این تحقیق از بررسی 48 مقاله منتشر شده در مجلات علمی، گزارش های سازمان های بین المللی یا منابع اطلاعاتی که از کارشناسان این حرفه جمع آوری شده، حاصل شده است. نتایج نشان داد که رایج ترین معیارهای بیوفیزیکی مورد استفاده در مناطق خشک و نیمه خشک برای شناسایی مناطق مناسب سیستم های استحصال باران (به عنوان درصدی از تمام مطالعات بررسی شده) شامل شیب ( 83 درصد)، کاربری اراضی و پوشش زمین ( 75 درصد)، نوع خاک ( 75 درصد) و بارندگی ( 56 درصد) و رایج ترین معیارهای اقتصادی اجتماعی مورد استفاده شامل فاصله از سکونتگاه ها ( 15 درصد)، فاصله از آّبراهه ها ( 15 درصد)، فاصله از جاده ها ( 15 درصد) و هزینه اجرای سیستم ( 8 درصد) بودند. رایج ترین تکنیک های استحصال آب باران توسعه داده شده و مورد استفاده در مناطق خشک و نیمه خشک شامل چاله ها و حوضچه ها، سدها، تراس بندی، مخزن های نفوذ و خاکریزهای نالا است. روش ها و ابزارهایی که برای شناسایی مناطق مناسب استحصال آب باران در سه دهه اخیر به کار برده شدند به چهار گروه اصلی استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) و سنجش از دور ( RS )، ترکیب مدل سازی هیدرولوژیکی ( HM ) با GIS/RS ، ترکیب تجزیه و تحلیل چند معیاره ( MCA ) با HM و GIS/RS و ترکیب MCA با GIS طبقه بندی می شوند.

معیار، روش، تکنیک، استحصال آب باران، مناطق خشک و نیمه خشک