سها پورمحمد - دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ،تهران، ایران
سید مصطفی مختاباد امرئی - استاد، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
فرح حبیب - استاد، گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

بیان مسئله: تجلی از اصطلاحاتی است که در عرف، با آن، کیفیت بینش و دریافت خود را از دریای معرفت و شناخت حق تعالی و ظهور وی در عالم تعینات بیان می‌کنند، و در هنرهای وابسته به چنین اندیشه‌ای نیز، این تفکر، به گونه‌های مختلف نمود می‌یابد. معماری سنتی ایران نیز به عنوان یک هنر وابسته از این امر مستثنی نیست. استفاده از شیشه‌های رنگین در جبهه اصلی رو به نور در عمارت های سنتی شیراز یکی از موضوعات وابسته به این امر است. چالش ذهنی محققان در این پژوهش تغییر ماهیت رنگ‌ها به دلیل تکثر آن‌ها هنگام عبور از آبگینه های رنگین بوده است، رنگ‌های سرد و گرم ویژگی های متفاوتی دارند که تاثیرات آنها بر حس مکان و روحیات انسان متفاوت است و تفاوت تاثیرات آن‌ها با نور سفید، فضا را در گیر می‌نماید. سوال تحقیق: دخالت رنگین در فضای سنتی چگونه توانسته است حس تعادل را برقرار کند؟ همچنین مقاله پیش رو عهده دار تبیین این فرضیه است که وحدتی میان تناسب سرد و گرم از تکثر رنگ‌های تجلی یافته‌ی نور واحد، در پنجره های رنگی عمارت‌های سنتی ایران وجود دارد. همچنین با علم به اینکه عرفان به عنوان حرکتی درونی از بنده به سوی خالق است می توان گفت که تجلی رنگ های پنجره‌های رنگین نیز نمودی از این حرکت است که مبانی این دو قابل تطبیق هستند. اهداف تحقق: مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر شناسایی جنبه‌ی جدیدی از دلایل استفاده از شیشه‌های رنگی در معماری سنتی ایران است که تا کنون کمتر بدان توجه شده است. روش تحقیق: پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی همراه با تحلیل‌های کمی است، که در بر پنجره‌های عمارت‌های سنتی در شهر شیراز انجام گرفته است. بدین شرح که ابتدا مبانی نظری از منابع اسنادی استخراج و سپس در نمونه ها مورد آزمون قرار گرفتند. مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: در نهایت مبانی عنوان شده در بخش اول با تناسبات رنگ‌های گرم به سرد در آبگینه های رنگین نمونه های مورد مطالعه تطبیق یافته است و پژوهش به تناسبی نزدیک به یک که می توان آن را همان نمود تجلی وحدت و حس تعادل دانست، دست یافته است.

شیشه رنگی, تجلی وحدت, پنجره, آبگینه های رنگین, شیراز