نغمه محمدپورلیما - دانشجوی دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
علیرضا بندرآباد - استادیار شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
حمید ماجدی - استاد شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده تاب­آوری با توجه به وقوع سوانح طبیعی و یا انسان­ساخت در دنیای امروز از مسائل بسیار اساسی است. لیکن توجه به مفهوم تاب­آوری صرفا در ابعاد کلان فاقد کارآمدی لازم بوده و شناخت این مفهوم در سطوح خرد می­تواند به اجرایی شدن این امر کمک شایانی نماید. از آنجا که ظرف وقوع کلیه رویدادهای اجتماعی در بستر جغرافیایی و مختصات مکانی است، بین تاب‌آوری اجتماعی و ویژگی‌های مکان ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف کاربردی و توسعه­ای و به روش تحلیلی-توصیفی، نسبت به تبیین اثر متقابل شبکه­های اجتماعی و محیط کالبدی بر یکدیگر می­پردازد تا به شناخت ویژگی‌های محلات شهری تاب­آور دست یابد. براساس یافته‌های پژوهش مشخص گردید که ساکنین محلات با تاب­آوری بالا تمایل بیشتری برای برقراری رابطه با دوستان، مدارس، کسب‌وکارها و مؤسسات غیرانتفاعی محلی یا شبکه‌هایی با پیوندهای محلی متمرکز داشتند. در مقابل، ساکنین محلات با تاب­آوری کمتر تمایل داشتند از شبکه­های دولتی، دانشگاهی، نظامی و... بهره برند. همچنین نتایج نشان داد که یک محیط کالبدی می­تواند به شکل­گیری تجمع‌ها کمک کرده و باعث وابستگی به برخی مکان­ها و همچنین افزایش پیوند میان ساکنین شود. لذا توجه برنامه­ریزان شهری به چنین فضاهایی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به تاب­آوری بیشتر در آینده کمک کند و بازتعریف کاربردی ابعاد اجتماعی در زندگی شهری ساکنین و تبیین اصول پایه در تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند در کنار تاب‌آوری کالبدی به ارتقا سطح محلات شهری کمک شود.

واژگان کلیدی: تاب آوری, محلات شهری, تاب آوری کالبدی, تاب آوری اجتماعی, شبکه‌های اجتماعی