ایوب مرادخانی - دانشجو ی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
نیلوفر نیکقدم * - دکتری معماری، استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
منصوره طاهباز - دکتری معماری، دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده با توجه به اهمیت کارآیی انرژی در توسعه پایدار محله­ای به ‌مثابه یکی از معیارهای توسعه پایدار به لحاظ زیست ‌محیطی و بوم­ شناختی این مقاله با هدف شناسایی و مقایسه تطبیقی شاخص­های مؤثر بر کارآمدی مسکن و بافت شهری به لحاظ بهبود وضعیت بهره­وری مصرف انرژی، بر اساس مقیاسی میانی تحت عنوان(محله) انجام شد. در این راستا در چارچوب روش تحقیق تحلیلی- توصیفی، نخست با مطالعات اسنادی به استخراج شاخص­های مؤثر بر مصرف انرژی ساختمان­ها با توجه به مقیاس محله و سپس به ریخت­ شناسی و کدبندی الگوهای مسکن و بافت شهر سنندج بر اساس شاخص­های منتخب مدل مفهومی پژوهش پرداخته شد. سپس به مدل ­سازی و شبیه­سازی مصرف انرژی کل­(گرمایش، سرمایش و روشنایی) توسط نرم‌افزار Design Builder مبادرت ورزیده شد. تفسیر نتایج با استفاده از نرم‌افزار SPSS و تحلیل واریانس چند متغیری و همچنین طبقه‌بندی Duncan حاکی از آن است که بین الگوهای غالب قرارگیری توده ساختمان، الگوی شبکه معابر و جهت‌گیری استقرار آن­ها در مجموع ۷۲ مدل بر اساس تقسیم‌بندی بافت قدیمی، میانی و جدید محلات شهر سنندج از منظر انرژی مصرفی کل رابطه معنی­داری وجود دارد. لذا کارآمدترین و ناکارآمدترین الگوی شناسایی‌شده به ترتیب به مدل­های B5F3O1 و B4F2O2 اختصاص ‌یافته است. الگوی توده­های فشرده ساختمانی با اشتراک حداکثری جبهه­ها در ارتباط با بلوک شهری، فضای باز میانی بلوک و جهت استقرار شرقی- غربی از لحاظ بهره‌وری انرژی متعلق به بافت­های جدید و میانی، مطلوب شناخته شد. رویکرد مورد استفاده این پژوهش، در روند طراحی مجموعه­های ساختمانی در مقیاس محله و برنامه­ریزی­های آتی شهری برای بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش پیامدهای زیست ­محیطی در مناطق شهری کاربرد دارد.

کلید واژگان: کارایی انرژی, توسعه پایدار, محله پایدار, مصرف انرژی کل (سرمایش, گرمایش و روشنایی), ریخت‌-گونه شناسی