مجتبی سوختانلو - دانشگاه محقق اردبیلی
صمد دهقانپور - دانشگاه محقق اردبیلی
اصغر باقری - دانشگاه محقق اردبیلی

زغال‌اخته (Cornus mas L.)، یکی از مهم‏ترین محصولات دارویی و ارگانیک استان آذربایجان شرقی شناخته می‏شود که بیشترین سطح زیرکشت این محصول در شهرستان کلیبر واقع است؛ اما به دلیل نبود مدیریت صحیح بازاریابی و نیز نفوذ دلالان، نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در رونق اقتصادی منطقه و بهبود بهره‏وری تولیدکنندگان آن پیدا کند. لذا هدف تحقیق، تحلیل ساختار بازار و روش­های بازاریابی محصول زغال اخته (مؤلفه‏های 4Ps، مسیرهای بازاریابی و روش‏های بازاریابی) با تاکید بر نقش دلالان در شهرستان کلیبر در سال 1398 بود. جامعه آماری شامل همه تولیدکنندگان فعال زغال‏اخته در شهرستان کلیبر بودند که به روش نمونه‏گیری چندمرحله‌ای و با کمک جدول بارتلت و همکاران، 280 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. یافته‏ها نشان داد روش‌ منتخب بازاریابی تولیدکنندگان زغال‌اخته، فروش سرمزرعه به دلالان بود. همچنین، اولویت اول تأثیرپذیری مؤلفه‏های 4Ps از دلالان، مربوط به مؤلفه قیمت بود. مطابق یافته‏ها، مسیر غالب بازار به صورت "تولیدکننده  ¥دلال‏ها و واسطه‏ها ¥ عمده‏فروش ¥ کارخانجات و کارگاه‎ها ¥ خرده‏فروش‏ ¥ مصرف‎کننده" بدست آمد. همچنین، مهم‏ترین متغیرهای متمایزکننده تولیدکنندگان براساس میزان معامله با دلالان، شامل سابقه دوره‏‏های آموزشی (735/0)، میزان درآمد از دیگر فعالیت‏های اقتصادی (640/0-) و فاصله باغ از بازار فروش (605/0) بود. به نظر می‏رسد در منطقه تحقیق، دلالان و واسطه‏ها، مدیریت غالب بازار زغال‏اخته را در دست دارند و در چانه‏زنی‏های اقتصادی با تولیدکنندگان و خریداران، دست بالا را داشته و تعیین قیمت در بازار را کنترل می‏کنند. لذا برای بهبود بازاریابی زغال‏اخته در منطقه، یافته‏های تحقیق، مسیر روشنی را برای حذف تدریجی جایگاه دلالان معرفی می‏نماید.

بازاریابی, دلالان, زغال‌اخته, گیاهان دارویی