اکبر شاملو - استادیارزبان وادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
حسین مقدسی نیا - دانشجوی کارشناسی ارشدزبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

در تاریخ جهانگشای جوینی طنز و تعریض به هم آیخته اند و هر کجا که آشکارا امکان نقد نبوده؛ طنز لباس تعریض به تن پوشیده است. طنز در حقیقت اعتراضی است بر مشکلات اجتماعی، بی عدالتی ها، نابسامانی ها و بی رسمیهای که در یک جامعه وجود دارد، و هر گاه امکان بیان مستقیم و بی پرده آن نبوده به صورت طنز پنهان و در قالب تعریض و کنایه ارائه شده است. موضوع این پژوهش بررسی بکار گیری صنعت طنز و تعریض در تاریخ جهانگشای جوینی است و هدف از آن بررسی و تبیین مفهوم طنز و تعریض، بررسی رابطه طنز و تعریض، پیشینه آن در ادب فارسی و نهایتا0 بررسی طنز و تعریض در تاریخ جهانگشای جوینی میباشد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بر اساس مطالعات کتابخانه ای و منابع اینترنتی بوده است؛ که از نتایج این پژوهش آشکار شدن طنز پنهان جوینی به شکل تعریض در تاریخ جهانگشای است. جوینی در اثر فاخر خویش ضمن ثبت دقیق وقایع تاریخی با نثری فنی و فاضلانه با هوشیاری و تیزبینی پرده از چهره خونخوار و وحشی مغولان برداشته است؛ عموما0 جوینی با تعریض و کنایه انتقادات تند و تلخ خود را نسبت به وحشی گری مغولان در کتاب تاریخ جهانگشای با هنرمندی به گونه ای کاملا0 ظریف و پنهان بیان نموده؛ بیآنکه وادار به مستقیم گوی شود؛ فساد اخلاقی و خوی ستمگری و سفاکی مغولان را با زبانی کنایی به باد انتقاد میگیرد.

تاریخ جهانگشا، عطاملک جوینی، تعریض، طنز، علوم بلاغی