سید محمد حسینی - استادیار جغرافیا، دانشگاه سیدجمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

سيدجمال الدين اسدآبادي به عنوان قهرمان مبارزه با استعمار و سلسله جنبان نهضت هاي اسلامي در كشورهاي مسلمان شناخته مي شود. وي يکي از چهره هاي برجسته در تاريخ معاصر ايران است كه در زمان حيات خود، آوازه اش در سراسر بلاد اسلامي و حتي غربي طنين انداز بود و اقدامات عملياتي او، موجب بيداري و تحرک مسلمانان گرديد. مسافرت هاي متعدد به اغلب كشورهاي جهان از يك سو و راه اندازي جلسات، سخنراني ها، گروه هاي مذهبي و آزادي بخش از سوي ديگر، سبب شد موج بيداري توده هاي مسلمان و تنفر آنان از استعمار غرب خروشان بماند. بيداري اسلامي، موضوعي است كه از دوره سيدجمال الدين شروع شده و در واقع، به معناي بازگشت مسلمانان به هويت، استقلال و عزت به تاراج رفته خويش است يعني به دست گرفتن سرنوشت و حکومت سياسي خود و نجات اسلام از انحراف و بدعت، پياده شدن اسلام در زندگي سياسي اجتماعي مردم، براندازي حکومته اي مستبد و تشکيل حکومت اسلامي متحد.بيداري اسلامي، تحقق بخش عزت مسلمين و مستضعفان جهان است كه بدون وحدت و انسجام جوامع مسلمان، توفيقي نخواهد داشت. از اين رو، سيدجمال الدين اسدآبادي با انديشه هاي خود پايه گذار نظريه وحدت اسلامي در دنياي معاصر است. وي از طلايه داران وحدت جوامع، بيداري اسلامي و فريادگر احياي عظمت اسلام مي باشد كه جريان فکري استبداد داخلي و استعمار خارجي را در جوامع اسلامي تشخيص داد و با همه توان به مبارزه و بيداري- سازي كشورها از يوغ استعمار ادامه داد. سيدجمال الدين دين را اساس قدرت و مدنيت مسلمانان دانست و ريشه ها و مباني عقلانيت روشنگري را درون ديانت اسلامي جستجو نمود. امروزه امواج فکري و عملي بيداري اسلامي بيشتر نمود پيدا كرد و نهضت هاي انقلابي و مردمي به تأسي از انديشه هاي ناب سيدجمال الدين اسدآبادي در اغلب كشورهاي خاورميانه از جمله يمن، مصر، ليبي، تونس، بحرين و … به وجود آمده است.

سير جغرافيايي، بيداري اسلامي، وحدت اسلامي، استعمارستيزي، سيد جمال الدين اسدآبادي.