اعظم هدایت - Islamic Azad University, Bushehr Branch, Iran
پرستو عشرتی - School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran

معماری بومی بافت تاریخی بندر بوشهر به­دلیل دورن‌گرایی و برون‌گرایی توأمان و نیز بهره‌گیری از انواع فضاهای نیمه‌باز درونی و بیرونی نمونه‌ای شاخص و متفاوت در معماری ایران برشمرده می‌شود. یکی از این فضاهای نیمه‌باز طارمه نام دارد. این پژوهش با هدف گونه‌شناسی طارمه از روش تحقیق کیفی و از ابزار بازید میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد و مدارک فنی بناهای تاریخی این بندر، برای جمع‌آوری داده‌های بناهای دارای طارمه بهره برده­است. مطالعات و بررسی‌های میدانی و کتابخانه‌ای انجام‌شده بر روی 29 عمارت طارمه‌دار بوشهری نشان می‌دهد که طارمه‌ها را براساس محل استقرار در بنا می‌توان به سه گونه «بیرونی»، «میانی» و «درونی» تقسیم نمود که نمونه پرکاربرد آن طارمه درونی شناسایی گردید. گونه‌شناسی طارمه براساس میزان محصوریت به سه گونه طارمه «ازیک‌ طرف باز و از سه طرف بسته»، «از دو طرف باز و از دو طرف بسته» و «از سه طرف باز و از یک‌ طرف بسته» منجر گردید که از این میان، طارمه‌های بیرونی غالباً از نوع دو طرف باز و دو طرف بسته، طارمه‌های درونی یک‌ طرف باز و سه طرف بسته و تمامی طارمه­های میانی دو طرف باز و دو طرف بسته می‌باشند. همچنین طارمه‌های بوشهری از نظر شکلی به چهار دسته «خطی» (مستطیل، ذوزنقه و غیرمنتظم)، «ال شکل»، «یو شکل» و «چهار بر» قابل تقسیم هستند که گونه خطی مستطیل­‌شکل گونه غالب برشمرده می‌شود. همچنین مشخص گردید که جهت غالب طارمه‌ها رو به جنوب و غرب است و در تمامی بناهای جداره ساحلی حداقل یک طارمه دید به دریا دارد که این امر بر نقش اقلیم و دریا در جهت‌گیری طارمه تأکید می‌نماید. این پژوهش در انتها مبتنی بر گونه‌شناسی انجام‌شده براساس محل استقرار در بنا، میزان محصوریت، نوع پلان و مسقف یا غیرمسقف بودن، تعریفی اصلاح و تکمیل‌شده از طارمه بوشهری ارائه می‌نماید.  

Tarmeh, Historic quarter of Bushehr Port, Semi-open Space, Vernacular Architecture, Typology, طارمه, بافت تاریخی بندر بوشهر, فضای نیمه‌باز, معماری بومی, گونه‌شناسی معماری