اکبر محمدی - مدیر مرکز آموزش و پژوهشهای توسعه و آیندهنگری سازمان مدیریت و برنامه ریزی کردستان
کسری آشوری - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری
محمدبشیر رباطی - عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان

امروزه اغلب سکونتگاه­های خودانگیخته شهری به دلایل مختلفی از قبیل کمبود توان مالی، بالا بودن هزینه تأمین مسکن رسمی،  قیمت بالای زمین شهری (به خصوص برای اقشار کم­درآمد)، پیشی گرفتن روند توسعه‌های شهری از برنامه‌ریزی و مدیریت عقلایی شهری و عوامل متعدد دیگر، در مکان­هایی بنا شده‌اند که اغلب آنها مخاطرات طبیعی یا به دلیل تکنولوژیکی در معرض انواع تهدیدهای طبیعی و مصنوع قرار گرفته­اند. در این میان تلاش برای دستیابی به شرایطی که در صورت وقوع بحران، بازگشت آنها را به وضعیت پیش از بحران (اعاده به وضعیت سابق) فراهم سازد و یا انعطاف‌پذیری آنها را افزایش دهد، امری ضروری است. تاب‌آوری رویکرد جدیدی است که در پی پاسخ به نیازهای ناشی از تغییرات سریع و پیچیدگی­های روزافزون شهرها با چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و نهادی مطرح شده و در مواجهه با ناشناخته­ها و عدم قطعیت­ها به کار می­رود. هدف از این پژوهش بررسی ابعاد نهادی و اجتماعی تاب­آوری در سکونتگاه خودانگیخته نایسر واقع در شمال شرق شهر سنندج و مقایسه آن با حد بهینه مقادیر این شاخص­هاست. برای دستیابی به این هدف ابتدا چارچوب نظری و معیارهای موضوع شامل پنج شاخص اجتماعی و سه شاخص نهادی و سپس چارچوب مفهومی موضوع استخراج می­شوند. از طرفی به منظور تعریف حد بهینه در این پژوهش و با توجه به عدم وجود سابقه نظری مناسب این رویکرد در کشورمان، حد بهینه تاب­آور بودن هر شاخص از مطالعات انجام شده در مناطقی در سطح جهان (ژاپن و کالیفرنیا) حاصل شد که در برابر بحران­های متعدد تاب­آور بوده­اند. برای رسیدن به هدف پژوهش، داده­ها با استفاده از مطالعات میدانی، سرشماری­های نفوس و مسکن سال 1390 شهر سنندج و اطلاعات حاصل از سرشماری­ ژاپن و کالیفرنیا و همچنین توزیع  348 پرسشنامه به روش نمونه­گیری تصادفی ساده برداشت شده است. سپس داده­های موجود از طریق نرم­افزار Spss پردازش شده و با حد بهینه تطبیق داده شد. علاوه بر این امر برای تهیه نقشه­ها و انطباق وضعیت­های مختلف با ناحیه از نرم­افزار GIS استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از درجات بسیار پایین تاب­آوری نهادی و اجتماعی این سکونتگاه نسبت به حد بهینه این معیارهاست.

تاب‌آوری شهری, تاب آوری اجتماعی و نهادی, سکونتگاه های خودانگیخته, شهر سنندج, نایسر