ریحانه عظیمی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
غلامعلی حشمتی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمد فرزام - دانشگاه فردوسی مشهد
مرتضی گلدانی - دانشگاه فردوسی مشهد

امروزه معدن‌کاوی‌ها تا مساحت زیادی موجب تخریب مراتع می‌گردد، برای عبور از این بحران، نیاز فراوانی به احیاء اراضی تخریب یافته به وسیله استقرار گیاهان در مناطق معدن‌کاوی شده احساس می‌شود. روش‌های جدید اصلاح مراتع مبتنی بر استفاده از رهیافت‌های زیستی و غیرزیستی (زئولیت، سوپرجاذب و میکوریزا) می‌تواند به استقرار گیاهان در این مناطق کمک کند. این تحقیق با هدف بررسی امکان افزایش استقراراولیه و رشد گیاه مرتعی دارویی بومادران (L. (Achillea millefoliumدر اراضی معدن‌کاوی شده آلوده به فلزات سنگین، ابتدا نشاء‌های کشت شده در گلخانه با میکوریزا (Glomus intraradices) زئولیت و سوپرجاذب تلقیح و سپس در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در منطقه نیمه خشک اراضی معدن‌کاوی کارخانه سیمان شرق مشهد در سال 95- 1394 کشت شد. گیاهان فقط یک‌بار در زمان کشت آبیاری شدند. در این تحقیق درصد استقرار، ارتفاع گیاهان کاشته شده، درصد کلونیزاسیون میکوریزا با ریشه گیاه بومادران در اراضی و برخی از خصوصیات مورفولوژیکی از جمله وزن خشک اندام‌هوایی، وزن خشک ریشه و وزن خشک کل گیاه اندازه‌گیری شد. تیمارهای میکوریزا، زئولیت و سوپرجاذب موجب افزایش استقرار اولیه گیاهان (به‌ترتیب 50 ، 33 و 11 درصد) افزایش ارتفاع (3/14، 3/12 و 3/6 سانتی‌متر)، افزایش وزن خشک اندام هوایی (73/0، 57/0 و 5/0 گرم)، افزایش وزن خشک ریشه (26/0، 15/0 و 14/0 گرم) و وزن خشک کل گیاه (1، 73/0 و 64/0 گرم) نسبت به شاهد شدند. نتایج نشان داد که تیمارهای میکوریزا، زئولیت و سوپرجاذب به‌ترتیب بیشترین تأثیر را بر ‌افزایش استقرار اولیه و بهبود خصوصیات رشدی گیاه بومادران داشتند و می‌توان جهت استقرار اولیه گیاهان در اراضی آلوده به فلزات سنگین منطقه معدن‌کاوی شده کارخانه سیمان شرق مشهد در منطقه نیمه‌خشک واقع شده‌اند پیشنهاد کرد.

عرصه, کود بیولوژیک, مراتع, نشاء‌کاری