امیر کریمیان طرقبه - استادیار گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز
محمد رضا قربانی - استادیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز
عظیم کلانتری اصل - استادیار گروه مهندسی نفت، دانشکده مهندسی شیمی، دانشگاه شیراز، شیراز
محمد قاسم اکبری فرد - رئیس اداره عملیات مهندسی مخازن، شرکت بهرهبرداری نفت و گاز زاگرس جنوبی

    تولید سولفید هیدروژن در مخازن گازی و نفتی متعددی در نقاط مختلف دنیا گزارش ‌شده است. سولفید هیدروژن یکی از چالش­های مهم بهره­برداری و فرآیندی پالایش نفت و گاز است. ازاین‌رو تعیین منشأ و مکانیزم تولید سولفید هیدروژن در مخازن گازی و نفتی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به افزایش نسبی غلظت سولفید هیدروژن در میدان گازی مورد‌ مطالعه و مشکلات احتمالی متعاقب آن در تأسیسات فرآیندی پایین‌دستی و نیز پالایشگاه گازی، بررسی منشأ تولید سولفید هیدروژن مورد بررسی قرارگرفته است. توانایی پیش‌بینی وجود سولفید هیدروژن در میادین حفاری نشده، ایده بسیار مناسبی در کاهش ریسک اکتشاف و تولید خواهد بود. در این تحقیق، بررسی دقیق زمین‌شناسی و مطالعات جامع آزمایشگاهی (پتروگرافی و ایزوتوپی گاز، میعانات گازی، آب) در بخش‌های مختلف میدان جهت تعیین منشأ سولفید هیدروژن صورت گرفت. با توجه به مطالعات پتروگرافی، تبدیل انیدریت به کلسیت در اعماق بالای سازند دالان بالایی دیده شد. شواهد ژئوشیمیایی از جمله افزایش درصد نیتروژن، سبک‌تر شدن ترکیب ایزوتوپی گاز  CO2و سنگین‌تر شدن ترکیب ایزوتوپی ترکیبات هیدروکربوری و هم­چنین شواهد ایزوتوپی سولفور در سنگ و گاز نشان از فرآیند احیا ترموشیمیایی سولفات است. مقادیر منفی ایزوتوپ سولفور گاز و هم­چنین با توجه به تاریخچه تدفین و وجود میعانات تیره‌رنگ در میدان مورد‌ مطالعه نقش احیا باکتریایی سولفات و کراکینگ حرارتی مواد الی را در قدیمه با تأثیر کمتر نشان می‌دهد.

سولفید هیدروژن, احیاء باکتریایی سولفات, احیاء ترموشیمیایی سولفات, ایزوتوپ سولفور