محسن لیاقت - دانشجوی دکترا رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
محمدحسین آدابی - استاد دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
محمد رضا نورائی نژاد - دانشجوی دکترا رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران- شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب
احسان اقبال پور - شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب

یکی از مهم­ترین واحدهای چینه­شناسی در حوضه رسوبی زاگرس ایران و کشورهای همجوار سازند تبخیری گچساران بوده که به عنوان مهم­ترین سنگ­پوش مخازن سازند آسماری از اهمیت اقتصادی بالایی برخورد است. این سازند در حدود 1200 تا 1600 متر در فروافتادگی دزفول جنوبی ضخامت داشته که در میدان نفتی گچساران توالی بخش 1 آن به ضخامت حدود 55 متر می­باشد. به منظور شناخت بهتر تغییرات سنگ­شناسی، فابریک­های رسوبی و محیط­رسوبی سازند گچساران در چاه X، میدان نفتی گچساران در فروافتادگی دزفول جنوبی مورد مطالعه قرار گرفت. عمدۀ فابریک­های رسوبی مورد مطالعه در این سازند تحت تاثیر فرآیند دیاژنز ناشی از تبدیل ژیپس به انیدریت بوده که از مهم­ترین آن­ها فابریک­های الواری، انترولیتک و بافت­های جریانی می­باشند. بر اساس مطالعات صحرایی و داده­های چاه پیمایی آن­چه در منطقه مورد مطالعه رخنمون یافته تاقدیسی برگشته بوده و تغییرات عمقی واحدهای مختلف حاکی از آن است که بخش 4 سازند گچساران هسته آن می­باشد و این برگشتی ناشی از کوتاه­شدگی صورت گرفته است. با توجه به آلوکم­ها، بافت، ساخـت و خصوصیات سنگ­شناسی مورد مطالعه در رسوبات این سازند سه رخساره اصلی کربنات، تبخیری و شیلی در این سازند مطالعه شد که حاکی از رسوب­گذاری آن­ها در یک پلت­فرم کربناته- تبخیری متشکل از کمربندهای رخساره­ای جزرومدی (سبخا و کفه­های نمکی) و لاگونی در زمان میوسن می­باشد. بر اساس مطالعات آنالیزهای ژئوشیمیایی، پراش پرتو ایکس و نیز مطالعات میکروسکوپ الکترونی در زمان تشکیل رسوبات مورد مطالعه سه مرحلۀ سیلابی، تغلیظ و خشک­شدگی در کانی­های تبخیری مورد مطالعه قرار گرفت. هم­چنین روند تغییرات مقدار برم در طول ستون چینه­شناسی حاکی از ورود و تبخیر متناوب آب دریا در زمان تشکیل تبخیری­های سازند گچساران در زمان رسوب­گذاری است.

سازند گچساران, فروافتادگی دزفول, پوش سنگ, دیاژنز