صغری عزیزی - دانشجوی دکتری علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
مسعود طبری کوچکسرایی - استاد گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
جواد هادیان - دانشیار گروه باغبانی، پژوهشکده گیاهان دارویی، دانشگاه شهید بهشتی تهران
علیرضا فلاح - دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
سید علی محمد مدرس ثانوی - استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

گیاه مورد (Myrtus communis L.) که در مناطق خشک و نیمه خشک کشور پراکنش دارد، به علت ارزش­هایش در زیباسازی محیط، توسعه فضاهای سبز شهری و برون شهری، احیاء اکوسیستم‌های طبیعی و مصارف دارویی حائز اهمیت فراوانی می‌باشد. در تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر تلقیح میکروارگانیسم­ها روی تغییرات فیزیولوژیک نهال‌های مورد (Myrtus communis L.) در شرایط تنش کم‌آبی، آزمایش گلخانه‌ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل عامل تنش کم‌آبی در سه سطح: 100 درصد ظرفیت مزرعه (بدون تنش)، 60 درصد ظرفیت مزرعه (تنش ملایم) و 30 درصد ظرفیت مزرعه (تنش شدید) و عامل تلقیح میکروبی در 7 سطح: شاهد (بدون تلقیح)، قـارچ Funneliformis  mosseae، قـارچRhizophagus intraradices ، ترکیب این دو قارچ، باکتری Pseudomonas fluorescens، باکتری P. putida  وترکیب این دو باکتری بود. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کلنیزاسیون ریشه در هر سه رژیم ‌آبی، مربوط به تیمار ترکیب دو قارچ بود طوری­که در محیط­های کم‌آبی شدید، ملایم و بدون تنش، این تیمار، به ترتیب باعث افزایش 8/17، 3/11 و 75/7 برابری کلنیزاسیون ریشه نسبت به شاهد (عدم تلقیح) شد. کم‌آبی باعث کاهش فتوسنتز، هدایت روزنه‌ای، تعرق، هدایت مزوفیلی، محتوی نسبی آب، پتانسیل آبی و افزایش کارایی مصرف آب، غلظت CO2 درون سلولی و نشت الکترولیت گردید، اما تلقیح میکروارگانیسم‌ها باعث بهبود صفات فوق شد. در کم‌آبی شدید، تیمارهای ترکیبی دو قارچ یا دو باکتری، سبب افزایش فتوسنتز (48-47 درصد)، هدایت روزنه‌ای (41-39 درصد)، تعرق (65-62 درصد) هدایت مزوفیلی (64-57 درصد)، پتانسیل آبی (21 -20 درصد)، محتوی نسبی آب (4/1 برابر)، و کاهش غلظت CO2 درون سلولی (31-28 درصد) و نشت الکترولیت (4/1 برابر) نسبت به شاهد (عدم تلقیح) شد. به طور کلی، با توجه به بهبود صفات فیزیولوژیک مشاهده شده، می­توان ابراز داشت که تلقیح میکوریزایی و باکتریایی سبب افزایش تحمل به خشکی نهال مورد در مقابل کم­آبی می‌شود.

باکتری‌های هم‌زیست ریشه, فتوسنتز, قارچ میکوریزا, نشت الکترولیت, نهال مورد