صاحب سودائی مشائی - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد
ناصر علی اصغرزاد - استاد گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
قربانعلی نعمت زاده - استاد گروه اصلاح نباتات، پژوهشکده ژنتیک و زیستفناوری کشاورزی طبرستان، ساری
ندا سلطانی - استاد پژوهشکده علوم پایه کاربردی جهاد دانشگاهی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

فسفر، یکی از عناصر پرمصرف و ضروری برای رشد گیاهان می­باشد که اغلب خاکها ذخایر کافی آن را داشته ولی مقادیر قابل استفاده آن برای گیاهان بسیار ناچیز است. یکیازروش­هایتأمینفسفرموردنیاز برنج در شرایط شالیزار، بهره­گیری از سیانوباکتری­های حل­کننده فسفات می­باشد زیرا اغلب سویه­های این گروه باکتری، ضمن استقرار مناسب در شرایط غرقابی، توان تثبیت بیولوژیک نیتروژن نیز دارند. در این تحقیق، پس از جداسازی سیانوباکتری­ها از اراضی شالیزاری گیلان، خالص­سازی و شناسایی مورفولوژیک و مولکولی (ژن 16S rDNA) جدایه­ها، توانایی حل­کنندگی فسفات آنها ارزیابی شده و سپس سویه­های برتر برای کشت گلدانی گیاه برنج (رقم طارم هاشمی) انتخاب شدند. آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با چهار سطح کود نیتروژن (صفر، 23/0، 35/0و 46/0 گرم اوره در گلدان) و هفت سویه سیانوباکتری و تیمار شاهد بدون باکتری در سه تکرار اجرا گردید. نتایج شناسایی مورفولوژیک و مولکولی، سویه­های جداسازی شده را در چهار راسته Chroococcales، Oscillatoriales، Nostocales و Stigonematales طبقه­بندی نمود. سویه Anabaena sp. GGuCy-17 نسبت به بقیه سویه­ها بالاترین توان حل­کنندگی فسفات (641 میلی­گرم بر لیتر) داشت و بعد از آن سویه Cylendrospermum sp. GGuCy-25 (130 میلی­گرم بر لیتر) قرار گرفت. بیشترین عملکرد دانه (6/15 گرم در گلدان)، بیشترین میزان جذب نیتروژن (3/14 گرم در گلدان) و فسفر (08/2 گرم در گلدان) در تیمار تلقیح شده با سویه Cylindrospermum sp. GGuCy-25 حاصل گردید. این سویه را می­توان همانند سویه­های برتر در بهبود رشد و عملکرد برنج بعد از آزمایش در شرایط شالیزار در تولید کود زیستی سیانوباکتری پیشنهاد نمود.

جذب فسفر, ژن 16S rDNA, سیانوباکتری‌های حل‌کننده فسفات, عملکرد برنج