محسن سعیدی - رازی کرمانشاه
سیروس منصوری فر - پیام نور کرج
سیدمحمد ناصح حسینی - دانشگاه رازی

به‌منظور بررسی تأثیر تنش کم­آبی از اوایل گلدهی و رشد زایشی بر تغییرات عملکرد و اجزای آن در پنج رقم نخود زراعی، آزمایشی به‌صورت کرت­های خردشده، در قالب طرح پایة بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. فاکتور اصلی رژیم رطوبتی با سه سطح شامل اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی تا رسیدگی، اعمال تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی تا رسیدگی، و آبیاری مطلوب، و فاکتور فرعی شامل پنج رقم نخود به اسامی آرمان، آزاد، بیونیج، هاشم و ILC482 بودند. نتایج نشان داد تنش کم­آبی در هر دو سطح، موجب کاهش معنی­دار عملکرد دانه، زیست­توده، شاخص برداشت، وزن100دانه، تعداد دانه در بوته و غلاف و تعداد غلاف در بوته شد. اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، موجب کاهش شدیدتر عملکرد دانه در مقایسه با تیمار تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی شد. با اعمال تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، عملکرد دانه در حدود 51‌درصد و عملکرد زیست­توده در حدود 36‌درصد کاهش یافت. در شرایط کنترل رطوبتی، بیشترین عملکرد دانه و زیست­توده مربوط به رقم آرمان به ترتیب با 1355 و 3126‌کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد دانه و زیست­توده در شرایط اعمال تنش کم­آبی از ابتدای غلافدهی، در رقم­های آزاد و بیونیج به‌ترتیب با 1035 و 2570‌کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش کم­آبی از ابتدای گلدهی، دررقمILC482 به‌ترتیب با 715 و 2000‌کیلوگرم در هکتار دیده شد. همچنین رابطة بین عملکرد دانه با صفات عملکرد زیست­توده، شاخص برداشت، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته مثبت و معنی­دار بود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، رقم­های آزاد، بیونیج و ILC482 در هر دو سطح تنش رطوبتی عملکرد مناسب­تری از خود نشان دادند و احتمالاً کاشت آن‌ها در چنین شرایطی با ریسک کمتری همراه است

تجزیه همبستگی, تنش کم آبی, عملکرد بیولوژیک, عملکرد دانه, نخود