مهدی پارسا - دانشگاه فردوسی مشهد
احمد نظامی - دانشگاه فردوسی مشهد
رضا توکل افشاری - دانشگاه فردوسی مشهد
جعفر نباتی - دانشگاه فردوسی مشهد
سید جلال آذری - دانشگاه فردوسی مشهد

با توجه به رشد روزافزون جمعیت و محدودیت منابع پروتئین حیوانی، اهمیت منابع پروتئین گیاهی خصوصاً حبوبات، ازجمله عدس در تأمین پروتئین موردنیاز انسان و نقش آن در تنظیم جیره غذایی ضروری به‌نظر می‌رسد. پرایمینگ بذر یک روش ساده قبل از جوانه‌زنی برای بهبود سبز‌شدن و کاهش اثرات عوامل تنش‌زا می‌باشد. به‌منظور تعیین مناسب‌ترین تیمار پرایمینگ و زمان آن بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر و گیاه‌چه عدس (Lens culinaris Medic.) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی تنش‌های محیطی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. تیمارها شامل دو ژنوتیپ عدس (رباط و کالپوش)، شش سطح پرایمینگ ]شاهد (عدم پرایمینگ)، اسید جیبرلیک (C19H22O6) 100‌میلی‌گرم در لیتر، نیترات پتاسیم (KNO3) 500‌میلی‌گرم در لیتر، سولفات روی (ZnSO4) 100‌میلی‌گرم در لیتر، محلول آبنوش بذر دایان چهار‌ میلی‌لیتر در یک لیتر آب و هیدروپرایمینگ[ و مدت پرایمینگ (7 و 16‌ساعت) بودند. درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، بنیه بذر بر مبنای وزن‌خشک گیاهچه و طول گیاهچه، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، طول گیاهچه، وزن‌خشک ریشه‌چه، وزن‌خشک ساقه‌چه و وزن‌خشک گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که ژنوتیپ رباط در تمامی صفات به‌جُز وزن‌خشک ریشه‌چه و گیاهچه برتری معنی‌داری نسبت به ژنوتیپ کالپوش داشت. همچنین بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی در تیمار شاهد (عدم پرایمینگ) مشاهده شد، اما تفاوت معنی‌داری با تیمار پرایمینگ سولفات روی نداشت. نتایج حاصل از اثر ساده مدت پرایمینگ نشان داد که مدت زمان هفت‌ساعت پرایمینگ تأثیر بیشتری در مقایسه با مدت زمان 16‌ساعت روی صفات ارزیابی‌شده داشته است. می‌توان نتیجه گرفت که بذر ژنوتیپ رباط از بنیه و وضعیت بهتری نسبت به ژنوتیپ کالپوش برخوردار بود و به‌طورکلی می‌توان بیان کرد که صفات تعداد کل بذور جوانه‌زده، سرعت جوانه‌زنی، درصد جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه ، طول گیاهچه و بنیه بذر در ژنوتیپ رباط و صفات وزن‌خشک ریشه‌چه، وزن‌خشک ساقه‌چه و وزن‌خشک گیاهچه در ژنوتیپ کالپوش برتر بودند

آبنوش بذر, پروتئین گیاهی, حبوبات, بنیه بذر