الهام هاشمی اصل - کارشناس ارشد معماری ،مربی، موسسه آموزش عالی علم و فن، ارومیه
افسانه حسن نژاد - کارشناس ارشد معماری و شهرسازی، شهرداری خوی،خوی

در دهه ی 1920 ساخت گرایی و کارکرد گرایی جای خودش را به سه مکتب جدید رفتار گرایی، روانشناسی گشتالتو روانکاوی داد. از بین این سه مکتب گشتالت بیشترین تاثیر را بر معماری و شهرسازی به جا گذاشت. طبق نظریه گشتالت مادنیا را در کل های معنی دار تجربه می کنیم و محرک های جداگانه را نمی بینیم و کلا هرآنچه می بینیم محرک های ترکیبیافته در سازمان ها (گشتالت ها) یی است که برای ما معنی دارند. به عبارت بهتر می توان گفت که قوانین سازماندهی گشتالتویژگی های مهم یک شهر یا یک بنا را به خوبی پیش بینی می کنند؛ یعنی اول شکل کلی تشخیص داده می شود و سپساجزای آن تثبیت می گردد. تفسیر روانشناسی گشتالت از فرایند ادراک بصری اینگونه است که فرم ساختمان ها و نمای آنها بهطور مستقیم از طریق خط و سطح، ، معانی را منتقل می کنند تا به صورت مطلوبی در ذهن ناظر جای گیرد و سیمایساختمان شهری را بهبود ببخشند. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی پس از بررسی روند طراحی براساس اصول اولیهگشتالت، با بهره گیری از منابع مکتوب تاثیر روانشناسی گشتالت بر مبحث زیباشناسی فرمی در بناهای معماری و فضاهایشهری بیان گردید. در انتها با برر سی تصویر چند نمونه موردی از محلات شهری وبناهای معماری شهر تبریز با براساسقوانین گشتتالت و مد نظر قرار دادن عوامل موثر در ادراک بصری به تحلیل زیبایی محیط مصنوع آنها پرداختیم. شاید اینمهم گامی در جهت تدوین ضوابطی جهت طراحی پلان و نماهای ساختمانی اجزای سازنده محیط شهری از زاویه دید انسانی باشد.

روانشناسی گشتالت، ادراک بصری، زیباشناسی فرمی، زیبایی شناسی نمادین، محیط های مصنوع