کرامت الله زیاری - استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،
احمد پوراحمد - استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
حسین حاتمی نژاد - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه تهران
علی مهدی - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

حقیقت این است که زندگی شهری امروزی درکنار ویژگی­های مثبت خود آکنده از عواملی است که ابعاد مختلف سلامت افراد را در معرض خطر قرار می­دهد. با توجه به اهمیت این موضوع، این پژوهش  نیز که بر پژوهش موردی استوار است، با استفاده از روش توصیفی- تحلیل به مطالعۀ سلامت اجتماعی کلان­شهر قم(محدودة پژوهش)، از منظر سرمایۀ اجتماعی می­پردازد. بر این اساس، باتوجه به مدل کوکران و با استفاده از تیمی هشت نفره از دانشگاه قم، تعداد322 پرسشنامه در میان سرپرست­های خانوار (واحد تحلیل)، هشت منطقۀ مورد مطالعه توزیع گردید و با استفاده از نرم­افزار SPSS و ArcGIS و مدل TOPSIS، به تشریح پرسش­های مطرح­شده پرداخته شد. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که نوعی تقسیم­بندی فضایی از بُعد مناطق بومیو مهاجرنشین از حیث برخورداری از شاخص­های مورد مطالعه وحود دارد. به­طوری­که با تأثیرپذیری مستقیم از پایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود، دارای سرمایۀ اجتماعی و به تبع آن سلامت اجتماعی متفاوتی هستند. باتوجه به این مهم، مناطق 1، 3، 4 و 7 که دارای بیشترین جمعیت بومی­نشین نیز هستند، در وضعیت مناسب­تری از حیث برخورداری از شاخص­های مورد مطالعه در قیاس با مناطق 2، 6، 5 و 8 که دارای جمعیتی اغلب مهاجر ایرانی و غیرایرانی است، قرار دارند. همچنین مشخص شد که اعتقادات دینی- مذهبی نیز که به‌عنوان یکی از شاخص­های مؤثر در سلامت اجتماعی افراد مورد تأکید نگارندگان است، نمی­تواند به تنهایی در پیشبرد اهداف سرمایه و سلامت اجتماعی مثمرثمر واقع شود. به­طوری­که مناطق برخوردار از پایگاه­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در نسبتی مشابه با مناطق غیربرخوردار از پایگاههای مذکور، نتایج احساسات مذهبی و دینی متفاوتی را در ایجاد سرمایه و سلامت اجتماعی مناطق خود ایجاد نموده­اند.

سرمایۀ اجتماعی, سلامت اجتماعی, سلامت شهری, کلان‌شهرهای مذهبی, کلانشهر قم