شیرزاد طایفی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
سیدعلی هاشمیان بجنورد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

شباهت‌های فکری و نظری میان بزرگان اندیشه، همواره موضوع درخور توجهی برای پژوهشگران بوده است. علاقه‌مندان به این حوزۀ مطالعاتی، با بررسی‌های تطبیقی خود کوشیده‌اند بسیاری از تأثیر و تأثرهای جریان‌ساز در تاریخ اندیشۀ بشری را نمایان کنند. در این نوشتار اندیشه‌ها و آراء افلاطون در باب چهارم مرزبان‌نامه بازشناسی می‌شود؛ هم‌چنین با‌تکیه‌بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و به روش تحلیل محتوا چشم‌اندازی کلی از آنها ارائه می‌گردد؛ سپس با بهره‌گیری از شیوۀ استقرایی، افزون‌بر بیان شواهدی از باب چهارم مرزبان‌نامه، شباهت‌های فکری مؤلف کتاب با افلاطون نمایان می‌شود. نکتۀ درخور توجه این است که برای دست‌یابی به فهمی دقیق‌تر از آثار ماندگار ادبیات تعلیمی، باید با خاستگاه‌‌های فکری پدیدآورندگان این‌گونه متون آشنا شد. بازخوانی دقیق باب چهارم مرزبان‌نامه نشان می‌دهد که گویا نویسندۀ آن نیز مانند افلاطون بر آن است که تنها یک سکۀ حقیقی وجود دارد که باید همه چیز را با آن سنجید و آن معرفت است؛ تنها خردورزی است که آدمی را از دام اشتغال به جهان بی‌اعتبار محسوسات و فریفته‌شدن به وهم و خیال می‌تواند برهاند. همین نکات بن‌مایة اصلی فرضیه‌های تحقیق این جستار است. باید سؤالات تحقیق و فرضیة تحقیق بر همین مبنا شکل گیرد. پژوهش‌هایی از این دست، امکان فهم دقیق‌تری از آثار ارزشمند ادبی را فراهم می‌کند؛ هم‌چنین زمینه‌ای مناسب برای تعاملات فکری سازنده میان پژوهشگران ادب فارسی و فلسفه است.

افلاطون, مرزبان‌نامه, خِرَد, معرفت, فلسفه