سیدمحمدرضا حسینی - دانشجوی حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق (ع)،
محسن فاتحی زاده - دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، پژوهشکده فرهنگ

براساس ماده (۱۴) قانون محاسبات عمومی، درآمد اختصاصی برای مصرف خاص معین شده و در بودجه کل کشور به این عنوان منظور میشود. بهطورکلی دستگاههای استفادهکننده از درآمد اختصاصی در سه دسته جای میگیرند: دسته اول دستگاههای وصولکننده درآمد دولت هستند؛ دسته دوم خدماتی اضافهبر وظایف حاکمیتی انجام میدهند و دسته سوم استقلال مالی آنها چنان اهمیتی دارد که قانونگذار برای ایشان درآمد اختصاصی ایجاد کرده است. آنچه از بررسی ایجاد درآمد اختصاصی برای دستگاهها استنباط میشود این است که فلسفه وضع درآمد اختصاصی، یا جبران خدمتی است که مازاد بر وظایف حاکمیتی توسط دستگاه انجام میپذیرد و یا هدفی اساسی است که وضع قواعدی خاص برای درآمدهای عمومی را توجیهپذیر میسازد. البته روشن نبودن مفهوم امور حاکمیتی وضع و تعریف درآمد اختصاصی را با مشکل مواجه کرده است. در این مقاله، ضمن بررسی قوانین ناظر بر درآمد اختصاصی و برشمردن مزایا و معایب آن، ملاکی برای شناسایی و وضع درآمد اختصاصی ارائه شده است. نتیجهگیری این مقاله نشان میدهد درآمد اختصاصی در مورد دستگاههای گروه اول و سوم، در حقیقت اختصاصیسازی درآمد عمومی است، اما نوع درآمد اختصاصی گروه دوم بهدلیل آنکه منشایی جز امور حاکمیتی دارد، با دو گروه دیگر متفاوت است. بر این اساس، ایجاد درآمد اختصاصی در مورد گروههای اول و دوم خلاف اصل بوده و باید مضیق و با توجیه قوی صورت پذیرد. در ایجاد درآمد اختصاصی برای گروه دوم نیز باید عدم خلل در انجام وظیفه حاکمیتی مبنای وضع باشد.

حقوق بودجه, درآمد اختصاصی, درآمد عمومی, درآمد ـ هزینه, جمعی ـ خرجی