محمدحسن نامی - دانشیار جغرافیا سیاسی دانشگاه علوم و فنون فارابی
منصور خمری - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
ابراهیم معمری - گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

نتایج حاصل از تجزیهوتحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رودخانهها این است که عواملی مانند کمبود آب و توسعه اقتصادی میتوانند طیف متنوعی از منازعه یا همکاری ایجاد کنند. ازاینرو هدف پژوهش شناسایی متغیرها و شاخصهای موثر در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و ترکمنستان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق در وهله اول با استفاده ازنظر خبرگان و کارشناسان جغرافیای سیاسی و تکنیک دلفی، تعداد ۱۵ عامل بهعنوان شاخص­های اساسی موثر بر مناسبات ایران و ترکمنستان در آینده تبیین گردید. در گام دوم از روش دیمتل بهمنظور تجزیهوتحلیل و رتبهبندی عوامل علی و معلولی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عوامل: آب آشامیدنی با امتیاز (۵۳/۱)، ایجاد اشتغال با امتیاز (۴۵/۱)، آب برای کشاورزی با امتیاز (۱۷/۱)، ژئومورفولوژی حوضه آبریز اترک با امتیاز (۵۵/۰)، تعارض منافع راهبردی دو کشور با امتیاز (۴۷/۰)، موقعیت ژئوپلیتیک ایران با امتیاز (۳۴/۰)، امنیت منابع آب با امتیاز (۱۵/۰) و موقعیت جغرافیایی ترکمنستان با امتیاز (۰۴/۰)، در دسته شاخص­های علی قرارگرفتهاند و بهطورقطع از عوامل تاثیرگذار در مناسبات هیدروپلیتیکی ایران و ترکمنستان هستند. همچنین نقش     قدرت­های جهانی در مناسبات هیدروپلیتیک با امتیاز (۰۱/۰-)، ضعف فناوری استفاده از آب با امتیاز (۰۸/۰-)، نفوذ کشورها در تهیه قوانین مربوط به آب با امتیاز (۴۵/۰-)، امنیت قضایی با امتیاز (۴۶/۰-)، تاثیر بحران آب منطقه­ای ایران بر امنیت ملی با امتیاز (۷۱/۰-)، امنیت و انتقال انرژی با امتیاز (۱۳/۱-) و ضعف  سیاست­های هیدروپلیتیکی ایران با امتیاز (۵/۱-) در دسته شاخص­های معلول قرارگرفتهاند که بهطورقطع از چالشهای تاثیرپذیر هستند.

هیدروپلیتیک, جغرافیای سیاسی, رودخانه اترک, ترکمنستان, جمهوری اسلامی ایران