مهدی رضایی کهخایی - گروه پترولوژی و زمین شناسی اقتصادی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود
ایوب طاهری - گروه پترولوژی و زمین شناسی اقتصادی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود
حبیباله قاسمی - گروه پترولوژی و زمینشناسی اقتصادی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
سارا گردیده - گروه پترولوژی و زمین شناسی اقتصادی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود

گنبد‏‏های نیمه آتشفشانی منطقه چکنه با ترکیب داسیت و تراکیت و سن میوسن، در ۱۱۰ کیلومتری شمالخاوری سبزوار جای دارند و بخشی از پهنه ماگمایی شمال سبزوار- جنوب قوچان بهشمار میروند. سنگهای سازنده این گنبدها بافت‏‏های گوناگون پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری دارند و از کانی‏‏های اصلی پلاژیوکلاز و آمفیبول ساخته شدهاند. نمودارهای بهنجارشده و چندعنصری نسبت به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای این سنگها نشاندهنده غنیشدگی نسبی این سنگها از عنصرهای خاکی نادر سبک و لیتوفیل بزرگ یون (LILEs) و تهیشدگی نسبی آنها از عنصرهای خاکی نادر سنگین (HREEs) و عنصرهای با شدت میدان بالا (HFSE) هستند. سرشت کالکآلکالن و ناهنجاری منفی آشکار در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Nb، P و Ti) و مقدار نسبت ۱۲LaN/YbN> در این سنگها نشاندهنده ویژگی‏‏های ماگماهای مرتبط با حاشیه فعال قاره‏‏ای است. برپایه مقدار SiO۲، نسبت بالای Sr/Y، نسبت کم Na۲O/K۲O، و مقدارهای کم Y، Yb، Cr و Mg#، این سنگها سرشت آداکیت‏‏های پرسلیس (HSA) را دارند. گمان می‏‏رود ماگمای سازنده این گنبدها از ذوببخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنتآمفیبولیتی حاصل از دگرگونی سنگکره اقیانوسی فرورونده نئو‏‏تتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده است. در گنبدهای آداکیتی چکنه، مقدار نسبت‏‏های ایزوتوپی اولیه ۸۷Sr/۸۶Sr برابر با ۷۰۳۹/۰- ۷۰۴۳/۰ و ɛNd۱۰Ma برابر با ۹/۲ تا ۹۸/۴ است. این مقدارها با ویژگی‏‏های ایزوتوپی در ترکیبهای آداکیتی پدیدآمده از ذوب سنگکره اقیانوسی فرورونده سنوزوییک کاملا همخوانی دارند.

گنبد, آداکیت, زمین‏شیمی, میوسن, چکنه, قوچان, سبزوار