عبدالباسط عرب یوسف آبادی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
فائزه عرب یوسف آبادی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

میان زبان و پدیده­های اجتماعی رابطه­ای دوسویه برقرار است. این ارتباط بر ضرورت درک کارکردهای گوناگون زبان که بر عهده جامعه­شناسی زبان است تاکید می­کند. مایکل هلیدی (۱۹۷۳) - از نظریه­پردازان این عرصه -، نقش­های ارتباطی زبان را به هفت دسته ابزاری، تنظیم­کننده، تعاملی، فردی، تخیلی، اکتشافی و اطلاع­رسانی تقسیم می­کند و بر این باور است که این الگو را می­توان در تمامی گونه­های کاربردی زبان ردیابی کرد. از آنجا که ماشین­نوشته­ها به­مثابه گونه کاربردی زبان، نقش مهمی در بازگوکردن جزئیات فرهنگی دارد که رانندگان در آن نقش ایفا می­کنند؛ لذا پژوهش حاضر بر آن است تا نظام زبانی ماشین­نوشته­های عربی و فارسی را براساس نقشهای هفت­گانه هلیدی و با هدف کشف میزان شباهت­ها و تفاوت­های ساختار زبانی آن­ها بررسی کند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که ماشین­نوشته­های این دو زبان، بخش قابل توجهی از ارزش­های مشترک جوامع عرب­زبان و فارسی­زبان را منعکس می­کند و ادبیات موجود در آن­ها نیز ازنظر زبانی، الگوی مشخصی را دنبال می­کند؛ بنابراین، جامعه آماری تحلیل محتوای ادبیات رانندگان، به انسان­شناسی و فرهنگ­شناسی هر ملت کمک شایانی خواهد کرد. بررسی­های آماری نشان می­دهد که بیشترین بسامد در ماشین­نوشته­های عربی و فارسی مربوط به نقش فردی و کمترین بسامد مربوط به نقش اکتشافی است؛ براساس این، بسامد قابل توجه کاربرد نقش فردی، نشاندهنده تاثیرپذیری جوامع عرب­زبان و فارسی­زبان از شرایط اجتماعی روزگار معاصر است.  

ادبیات تطبیقی, ادبیات رانندگان, ماشین­نوشته, جامعه ­شناسی زبان, مایکل هلیدی