علی محمدی آشنانی - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
سمیه صیادی - sayadi.kosar@gmail.co ) .دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی موسسه آموزش عالی حوزوی رفیعه (نویسنده مسئول ۲ m
سیدمجید نبوی - دانشجوی دکترای قرآن و حدیث دانشگاه اراک

چکیده پدیدارشدن رویکرد و متون تفسیر علمی، موافقان و مخالفانی را برانگیخت؛ تفسیر ادبی مشهور به تفسیر بیانی، روش تفسیری بود که امین الخولی و همسرش بنت الشاطی، با هدف جلوگیری از چالشهای آسیبزای تفسیر علمی و گرایشهای افراطی برخی مفسران معاصر، به ساماندهی و برجستهسازی آن پرداختهاند. امین الخولی گرچه استفاده از دو علم روانشناسی و جامعهشناختی را در تفسیر ادبی لازم میداند، اما به نقد تفسیر علمی پرداخته و برای فروافتادن در دام تحمیل نظریات علمی بر آیات، روش تفسیر بیانی را پیش رو نهاده است. بنت الشاطی همسر وی نیز تفسیر علمی و همه گونههای تفسیر عصری را بهشدت نقد و با مطرحساختن اعجاز بیانی قرآن، به تقابل با اعجاز علمی برخاسته و آن را انکار و رد میکند. این پژوهش با روش تحلیل محتوا و به شیوه تطبیقی، به ارتباط تقابلی تفسیر علمی و بیانی پرداخته است. یافتههای این کنکاش، نشانگر آن است که هرچند که هر دو قرآنپژوه پیشگفته، مخالف تفسیر علمی هستند، اما از آن جهت که دیدگاه امین الخولی در نقادی روش تفسیر علمی، به اعتدال نزدیکتر است، میتوان وجوه مشترکی میان تفسیر علمی و بیانی یافت؛ اما بر اساس دیدگاه افراطی بنتالشاطی در این زمینه، هیچ وجه مشترکی میان تفسیر علمی و بیانی وجود نداشته و این دو روش تفسیری، دارای تقابل خواهند بود.  

کلیدواژهها: تفسیر بیانی, تفسیر علمی, تفسیر ادبی, امین الخولی, بنت الشاطی