ندا رفیع زاده - پژوهشگر دکتری معماری دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران، ایران.

بیان مسئله: بوستانهای شهری نقش مهمی بر سلامت فیزیکی و روانی شهروندان دارند. امروزه علیرغم اهمیت موضوع جهانی طراحی فراگیر و وجود پژوهشهای کاربردی و مقررات مرتبط در ایران، افراد دارای محدودیت حرکت در بوستانها حضور کم و محدودی دارند که این امر ناشی از عدم دسترسپذیری بوستانها برای همه افراد جامعه است. به نظر میرسد این موضوع به دلیل عدم دانش فنی کافی طراحان، ناظران طراحان شهری و عمرانی، عدم توجه به ضوابط و نیز عدم آگاهی از شرایط فیزیکی افراد دارای محدودیت حرکت است.هدف پژوهش: هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی میزان دسترسپذیری بوستانهای شهر تهران برای افراد دارای محدودیت جسمی–حرکتی با تاکید بر مفهوم طراحی فراگیر است تا همه افراد فارغ از میزان تواناییهای فیزیکیشان بتوانند از امکانات و تجهیزات موجود در بوستانها بهرهمند شوند.روش پژوهش: به منظور رسیدن به اهداف پژوهش، ابتدا از طریق مطالعات نظری به شناخت ویژگیها و محدودیتهای حرکتی طیفهای مختلف جامعه و نیز بررسی اصول کالبدی و غیرکالبدی مفهوم طراحی فراگیر پرداخته شده است؛ سپس ضمن شناسایی امکانات و تجهیزات موجود در بوستانها و با کمک کارشناسان متخصص در زمینه امر مناسبسازی، نسبت به استخراج شاخصهای دسترسپذیری اقدام شد. در مرحله سوم چک لیست ارزیابی بوستانهای منتخب تهیه و از طریق پیمایش تکمیل شد. تحلیل دادهها از طریق روش دلفی و نتایج حاصله، پس از استخراج امتیاز و وزندهی گزینهها با کمک نرمافزار Excel، بهصورت نمودار ترسیم و تحلیل شد. نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد، عوامل متعددی در عدم دسترسپذیری بوستانها دخالت دارند که در مراحل طراحی، اجرا و بهرهبرداری نقش ایفا میکنند. بیتوجهی به اصول طراحی فراگیر، عدم آگاهی نسبت به ضوابط طراحی مناسب افراد دارای محدودیت جسمی-حرکتی، عدم آگاهی و دانش فنی کافی پیمانکاران و مجریان در اجرای صحیح طرحها و ایجاد موانع ثانویه پس از اجرا به دلیل مدیریت نامناسب و عدم توانایی حفظ امنیت بهرهبرداران، از مهمترین عوامل به شمار میروند.

دسترسپذیری, فضاهای سبز, بوستانهای شهری, طراحی فراگیر, افراد دارای محدودیت جسمی-حرکتی